Къэбэрдей-Балъкъэр

Къэбэрдей-БалъкъэрРеспубликэ Кабардино-Балкарская Республика Къабарты-Малкъар Республика
Къэбэрдей-Балъкъэрым и нып Къэбэрдей-Балъкъэрым и дэмыгъэ
Къэлащхьэр	НалщӀэч
И инагъыр - Псори - % псым иубыдыр	78-нэ 12 500 км² 0,2
Джылэр - Псори - Джылэм и Ӏувагъыр	60-нэ 893 697 цӀыху (2010) 71,5 цӀыху/км²
Федерал куейхэр	Ишъхъэрэ-Къаукъаз федерал куей
Эконом куейхэр	Ишъхъэрэ-Къаукъаз эконом куей
Нэхъышъхьэбзэр	адыгэбзэ, урысыбзэ, къэрэшей-балъкъэрыбзэ
Глава	КӀуэкӀуэ Валерэ и къуэ Къазбэч
Премьер-министр	Мусуков Алий
УФ-м и къэралым и кодыр	07
Зэманыгъуэр	MSK (UTC+3)

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ (Къэбэрдей-Балъкъэр; урбз. Кабардино-Балкарская Республика; къэр.-балъкъ. Къабарты-Малкъар Республика) — Урысей Федерацэм хыхьэ республикэ.

Къэралыгъуэ щыхъуар — 1 фокӀадэ 1921 гъэм. Къэлащхьэр — НалщӀэч.

Игъунапкъэхэр здырикӀуэ

Ставропол къэралым ипшъэлъэныкъуэмкӀэ, Ишъхъэрэ Осетиэм къуэкӀыпӀэлъэныкъуэмкэ, Курджым ипшъэлъэныкъуэмкӀэ, Къэрэшей-Шэрджэсым къухьэпӀэлъэныкъуэмкӀэ.

Хэкумэтхыр

Республикэр нэхъыбэу бгыщӀыналъэщ зытетыр, цӀыӀэпӀэ лъэныкъуэмкӀэ щӀыр захуэщ.

ИпшъэрэмкӀэ зэгуэтукъуршиплӀ ирокӀуэхэ, Къаукъазышхуэм щыщу, ахэр: Меловой, Скалистэ, Боковой, Главнэ (иэ Водоразделнэ).

• ЛэгапӀэ нэхъ иныр: Ӏуащхьэмахуэ (5 642 м) Урысейми и Къаукъазми и нэхъ лъэгапӀэ дыдэщ;
• ИкӀыхьагъ нэхъ иныр щӀыӀэпӀэмкӀэ уикӀыу хуэбапӀэмкӀэ укӀуэмэ: 167 км;
• ИкӀыхьагъ нэхъ иныр къуэкӀыпӀэмкӀэ уикӀыу къухьэпӀэмкӀэ укӀуэмэ: 123 км.

Псыхэр

• Тэрч (623 км)
• Балъкъыпс (216 км)
• Шэрэдж (131 км)
• Шэджэм (102 км)
• Аргудан
• Бэхъсэн (173 км)
• Къулъкъужын
• Лэскэн
• Урух
• Налшыч
• Аруан
• Кишпек

Гуэлхэр

• Гуэл ЩхъуантӀэхэр
• Тэмбукъан гуэл

Псыкъелъэхэр

• Шэджэм псыкъелъэхэр
• Хьэбэз псыкъелъыххэр

Тхыдэр

1922 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр автоном област яшъа, 1936 гъэм АРСС хъуа. Къэралыгъуэ зауэшхуэм Къэбэрдей-Балъкъэрым зэхагъэхьауэ щыта 115-рей шу дивизиэ, и тхьэмаду Скороход А., Къаукъазым и зауэмрэ Сталинград зауэмрэ цӀэрыӀу къыхэкӀа. 1942 гъэм къэралым и нэхъыбэ шӀыпӀэр НалщӀэчи хэту джэрмэныдзэм окупациэм щиӀыгъа, 1943 гъэм и щӀышылэм зэрщыту советхэм я ӀэнатӀэм хэхьэжьа. 1944 балъкъэрхэр зэрырагъэкӀам шъхьэкӀэ къэралым Къэбэрдей АРСС траӀуэ, 1957 гъэм аргуэру Къэбэрдей-Балъкъэр АРСС мэхъужь. 1992 — Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ мэхъу.

2008 гъэм Урысейм и Банкым тхыдэм теухуа ахъшэ къыдигъэкӀа, Къэбэрдей-Балъкъэрым теухуауэ

Жылэр

• ЦӀыху дэсыр — 894, 324 (1 щӀышылэм 2009)
• ЦӀыху дэсым иӀувагъыр — 71, 4 цӀыху/км² (2009)
• Къалэм щыщу — 56, 1 % (2009)

Лъэпкъ	Зэрыхъур 2002 гъэм, мин (*)
Адыгэхэр	502,3 (55,3 %)
Урысхэр	227,9 (25,1 %)
Балъкъэрхэр	107,3 (11,6 %)
Осетинхэр	9,8 (1,1 %)
Туркухэр	8,8
Хуэхуэлхэр	7,6
Ермэлыхэр	5,3
КӀэрейхэр	4,7
Мычгышхэр	4,2
Алмэнхэр	2,5
Цыджанхэр	2,4
Турку-месхетэхэр	2,3
Азэрбиджанхэр	2,3
Лакхэр	1,8
Куржыхэр	1,7
Къэрэшэйхэр	1,3
Мышхэнхэр	1,2
Урысыхухэр	1,2
Журтхэр	1,1
къэгъэлъэгъуар 1000 фӀэкӀыу хъу лъэпкъхэра

Къалэхэр

Къалэ мин 10 фӀэкӀыу здыдэсхэр 1 щӀышылэмкӀэ 2009 гъэм

Налшыч ехуха-269,2 Нартан 12,3 (2003) Прохладнэ ехуха-60,1 Щхьэлыкъуэ 11,2 (2003) Бэхъсэн ехуха-37,3 Ислъэмей 10,6 (2003) Нарткъалэ ехуха-33,4 Шэджэм ЕтӀуанэ 10,6 (2003) Майскэ дэкӀуея-27,3 Зейкъуэ 10,3 (2003) Къруукъуэ ехуха-20,1 Чэнж 10,3 (2003) Тэрч дэкӀуея-19,8 Хьэсэней 10,2 (2003) Шэджэм дэкӀуея-18,3

АдминистрациэмкӀэ зэрыгуэшар

Къедзыгъуэхэр:	Къалащхьэхэр:
Бэхъсэн къедзыгъуэ	Бэхъсэн
Дзэлыкъуэ къедзыгъуэ	Дзэлыкъуэкъуажэ
Лэскэн къедзыгъуэ (2003 гъэ лъандэрэ)	Анзорей
Майскэ къедзыгъуэ	Майскэ
Прохладнэ къедзыгъуэ	КъалэкӀыхь
Тэрч къедзыгъуэ	Тэрч
Аруан къедзыгъуэ	Нарткъалэ
Шэджэм къедзыгъуэ	Шэджэм
Шэрэдж къедзыгъуэ (1994 гъэм ипэ — Советскэ)	Къущхьэтау
Ӏуащхьэмахуэ къедзыгъуэ (1994 гъэ лъандэрэ)	Къруукъуэ

Къалэ республикэ ӀэнатӀэгъуэм щӀэтхэр

• НалщӀэч
• КъалэкӀыхь
• Бэхъсэн

ТехьэпӀэхэр

• Къ-БКъ и призидентым и сайт (урыс.)
• Къ-БКъ и парламент (урыс.)
• Къэбэрдей-Балъкъэр Къэралыр «Вся Россия» каталогым (урыс.)