Къэрэшей-Шэрджэс

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ

Къэрэшей-АдыгэРеспубликэ
Карачаево-Черкесская Республика
Къарачай-Черкес Республика

Къэрэшей-Адыгэм и нып Къэрэшей-Адыгэм и дэмыгъэ
Къэрэшей-Адыгэ Республикэ на карте России
Къалэ нэхъышъхьэр Черкесск
И инагъыр

- Псори
- % псым иубыдыр

77-нэ

14 300 км²
0,6

Джылэр

- Псори
- Джылэм и Ӏувагъыр

75-нэ

427 181 цӀыху (2010)
29,9 цӀыху/км²

Федерал куейхэр Ишъхъэрэ-Къаукъаз Федерал куей
Эконом куейхэр Ишъхъэрэ-Къаукъаз Эконом куей
Нэхъышъхьэбзэр абазэбзэ, адыгэбзэ къэрэшей-балъкъэрыбзэ, нэгъуэйбзэ, урысыбзэ
Президент Рашид Темрезов
Правителствэм и Тхьэмадэ КӀэм Мурадин
УФ-м и къэралым и кодыр 09
Зэманыгъуэр MSK (UTC+3)
Къэрэшей-Адыгэ Уикисурэтылъэм

Къэрэшей-Адыгэ Республикэ[1] (урбз. Карачаево-Черкесская Республика, къэр.-балъ.-бз. Къарачай-Черкес Республика) — Урысей Федерациэм хэт къэрал, Ишъхъэрэ-Къаукъаз Федерал Куейм (ИКъФК) хэт.

Къалэ нэхъышъхьэр Черкесск.

И инагъыр 14, 300 км².

Джылу дэсыр 427 181 (2010 гъэмкӀэ).

Къэралыбзэхэр: абазэбзэ, адыгэбзэ, къэрэшеибзэ, нэгъуэибзэ, урысыбзэ.

Хэкумэтхыр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Къэрэшей-Адыгэ Къэралыр Ипшъэ-КъуэхьэпӀэ Къаукъазым идеж хэт.

И гъунапкъэхэр къуэхьэпӀэмкӀэ Краснодар къэралымкӀэ ирокӀуэ, ишъхъэрэмкӀэ Ставропол Къэралым, къуэкӀыпӀэмкӀэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэралым, ипшъэмкӀэ Апхъазымрэ Курджымрэ.

Къэралым 172 псыуэ ёжэхыр, абыхэм я нэхъ инхэр: Псыжъ, Инджыджышхуэ, ИнджыджцӀыкӀу, Уэрп, Лабэ.

Лъэпкъхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Лъэпкъхэр 2002 гъэмкӀэ
мин цӀыхуу
Къэрэшейхэр 169,2 (38,5 %)
Урысхэр 147,9 (33,6 %)
Адыгэхэр 49,6 (11,3 %)
Абазэхэр 32,3 (7,4 %)
Нэгъуейхэр 14,9 (3,4 %)
Осетинхэр 3,3
Украинхэр 3,3
Ермэлыхэр 3,2
Къэзанхэр 2,0
Мычгышхэр 1,8
Алыджхэр 1,3
Азэрбиджанхэр 1,0
зы минэм фӀэкӀ лъэпкъхэра итыр

Хьэблэ нэхъ инхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Зи джылэр минитхум фӀэкӀ хьэблэхэр
2009 гъэм и 1 щӀышылэм
Черкесск 116,7 Къабардеа(Теберда) 7,3
Джэгутэн 30,0 Псыжъ 6,8 (2002)
Зеленчукскэ 21,0 (2002) Преграднэ 6,6 (2002)
Къэрэшейкъалэ 19,7 Терезе 6,3 (2002)
Учкекен 15,1 (2002) Хьэбез 5,8 (2002)
Сторожевая 8,0 (2002) Абыкъуэ-Хьэблэ (Первомайскэ) 5,3 (2002)
Къэрдэныдж 7,8 (2002) Али-Бэрдыкъуэ (Хьэгъондыкъуэй) 5,1 (2002)

Куейхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Къэралыр куей 10 гуэча, хьэблэ 144 ядэту а быхэм 4 къалу (Черкесск, Къэрэшейкъалэ, Джэгутэн, Къабардеа (Теберда))

Куейр Джылу дэсыр, цӀыхуу.
2007 гъэм и 1 щӀышылэм
Абазэ куей 13 835
Адыгэ-Хьэблэ куей 26 223
Инджыдж (Зеленчукскэ) куей 50 493
Къэрэшей куей 24 693
Къэрэшей цӀыкӀу куей 39 787
Нэгъуей куей ?
Прикубанскэ куей 27 654
Уэрп куей 17 858
Джэгутэн куей 48 927
Хьэбэз куей 28 118

Сурэтылъэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

  1. «Словарь кабардино-черкесского языка», Москва, 1999, ст. 373