Аруан куей
| Аруан куей урбз. Урванский район къэр.-балъкъ. Урван район | |
.svg)
| |
| Къэрал | Урысей |
| Статус | муниципал къедзыгъуэ |
| Зыхэхьэр | Къэбэрдей-Балъкъэр |
| Къалэнэхъышъхьэ | Нарткъалэ |
| Тхьэмадэ | Къущ Хьэсэнбий и къуэ Валерий |
| Нэхъышъхьэбзэхэр | адыгэбзэ, урысыбзэ, балъкъэрыбзэ |
| Джылэр (2013) | 72 260 |
| Ӏувагъыр | 160 цӀыху/км² |
| Лъэпкъ дэсхэр | адыгэхэр, урысхэр |
| Динхэр | муслымхэр, чылыстэнхэр |
| Инагъыр | 458 км² (9-рей пӀэ) |
| Зэманыгъуэ | MSK (UTC+3) |
| Автохэм я номер кодхэр | 07 |
Аруан куей (урбз. Урванский район, къэр.-балъкъ. Урван район) — Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и зы администрациэ куейщ.
Къалащхьэр — Нарткъалэ.
Хэкумэтх[гъэтэрэзын | edit source]
Аруан куейр Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и ипшэ-дыгъэкъыкъуэкIыпIэ IыхьэмкIэщ щыIэщ. ДыгъэкъухьэпIэмкIэ Шэджэм къедзыгъуэрэ Бэхъсэн къедзыгъуэрэ, ишхъэрэкIэ Майскэ къедзыгъуэр, дыгъэкъуэкIыпIэмкIэ ЛэскIэн къедзыгъуэр, ипшэмкIэ Шэрэдж къедзыгъуэхэр къыбгъуэдохьэхэр. И инагъыр — 458 км² мэхъу.
Куейм и щIымкIэ нэхъ инхэу Шэрэджыпсыр, Арыуаныпсыр, Ахъсырэпсыр, Къэхъуныпсхэр ирожэхэ.
Тхыдэ[гъэтэрэзын | edit source]
Куейр 1921-гъэм къагъэхъуащ нэхъыщхьэ къытеувахэм.
1937-гъэм Аруан куейм ЛэскIэн куейр хагъэщхьэхукIащ, щхьэхуит куейуэ.
1962-гъэм куеим хагъэхьэжахэщ ЛэскIэн куеймрэ Совет куеймрэ, ахэм щынэмыщI Нартанрэ Джэрмэншычрэ къуажэхэр Шэджэм куейм хэту щтахэр къыхагъэхьащ.
1964-гъэм Аруан куейрр Къэбэрдей-Балъкъэрым и куей ийм и зы куейуэ ящIащ, Нартан къуажэр Шэджэм куейм иратыжри.
2003-гъэм куейм аргуэру ЛэскIэн куейр къыхагъэщхьэхукIыжахэщ.
Административу зэрыугуэшар[гъэтэрэзын | edit source]
Аруан куейм хеубыдэхэр:
- Къалэхэр
- Къуажэхэр
- Аруан
- Джэрмэншыч
- Докъушыкъуей
- Ишхъэрэ Къуэжьыкъуей
- Къэхъун
- Мэрзэхъу
- Псыгуэнсу
- Псыкуэд
- Псынабэ
- ФIыцIэпс
- Шытхьэлэ
Жылэр[гъэтэрэзын | edit source]
| ЦIыху бжыгъэр | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2006 | 2009 | 2010[1] | 2011 | 2012[2] | 2013[3] | ||||||||||
| 75 021 | 75 088 | 71 182 | 71 818 | 72 034 | 72 260 | ||||||||||
Жылэ исым и Iувагъыр — 160 цӀыху/км²
- Лъэпкъ исхэр (2010 гъэ)[4]
| Лъэпкъ | ЦIыху бжыгъэр | Iыхьэр % |
|---|---|---|
| адыгэхэр | 57 795 | 80,5 % |
| урысхэр | 8 160 | 11,4 % |
| тыркухэр | 3 685 | 5,1 % |
| адрейхэр | 2 142 | 3,0 % |
| псори | 71 782 | 100,00 % |
- Урбанизацэр
Жылу исыр — 71 782 цIыхуу мэхъу. Абы щыщу 44 % Iыхьэр Нарткъалэ дэсхэщ.
ЦIыхухъухэр — 33 771 цIыхуу мэхъу (47 %), цIыхубзхэр — 38 011 мэхъу (53 %)
- Ныбжь зэхэтыкIэр (2010 гъэ)
| Ныбжьыр | ЦIыху бжыгъэр | Iыхьэр % |
|---|---|---|
| 0 - 14 | 14 142 | 19,7 % |
| 15 - 59 | 48 985 | 68,2 % |
| 60-м аткIэ | 8 655 | 12,1 % |
| псори | 71 782 | 100,00 % |
Экономикэр[гъэтэрэзын | edit source]
Къедзыгъуэм республикэм нэхъ зызуужауэ япэ итхэм ящыщщ. Нэхъ зрагъэужауэ зэрахьахэр пхъащхьэмыщхьэхэмрэ хадэхэкIхэмрэ. Нэхъ цIэ яIэу къедзыгъуэм итщ предприятиеу 16, абы щыщу 11-р Нарткъалэ дэтхэщ.
Гулъытыгъуэ[гъэтэрэзын | edit source]
- ↑ Урысей псо джылэ ис къэбжын 2010-гъэм ирагъэкIуэкIам къыхэкIыу
- ↑ Урысейм и муниципалнэ къэгъэхъуахэм 2012-гъэм ЩIышылэм и 1-м ирихьэлIэу джылэ дэсахэр
- ↑ Урысейм и муниципалнэ къэгъэхъуахэм 2013-гъэм ЩIышылэм и 1-м ирихьэлIэу джылэ дэсахэр
- ↑ Ещанэ том. ЕплIанэ таблицэ. Къэбэрдей-Бэлъкъэрым джылэ исыр лъапкъыгъуэкIэ зэрыугуэшар, Урысей псо джылэ ис къэбжын 2010-гъэм ирагъэкIуэкIам къыхэкIыу
ТехьэпӀэхэр[гъэтэрэзын | edit source]
Къэбэрдей-Балъкъэр |
||
|---|---|---|
| Къалащхьэр | Налшык |  |
| Къалэхэр | Бэхъсэн • Нарткъалэ • Прохладнэ • Тэрч • Къруукъуэ • Шэджэм • Майскэ | |
| Къалэ куейхэр | Бэхъсэн • Налшык • Прохладнэ | |
| Къедзыгъуэхэр | Аруан къедзыгъуэ • Бэхъсэн къедзыгъуэ • Дзэлыкъуэ къедзыгъуэ • Лэскэн къедзыгъуэ • Майскэ къедзыгъуэ • Прохладнэ къедзыгъуэ • Тэрч къедзыгъуэ • Шэджэм къедзыгъуэ • Шэрэдж къедзыгъуэ • Ӏуащхьэмахуэ къедзыгъуэ | |
| Статяхэр | Хэкумэтх • Тхыдэ • Джылэ • Адмистративнэ гуэшыкIэ • Нып • Дамыгъэ • Дин | |
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй. |