Аруан куей

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Аруан куей
урбз. Урванский район
къэр.-балъкъ. Урван район
Аруан куей шӀыпӀэтхыпхъэм
Къэрал Урысей
Статус муниципал къедзыгъуэ
Зыхэхьэр Къэбэрдей-Балъкъэр
Къалэнэхъышъхьэ Нарткъалэ
Тхьэмадэ Къущ Хьэсэнбий и къуэ Валерий
Нэхъышъхьэбзэхэр адыгэбзэ, урысыбзэ, балъкъэрыбзэ
Джылэр (2013) 72 260
Ӏувагъыр 160 цӀыху/км²
Лъэпкъ дэсхэр адыгэхэр, урысхэр
Динхэр муслымхэр, чылыстэнхэр
Инагъыр 458 км² (9-рей пӀэ)
Зэманыгъуэ MSK (UTC+3)
Автохэм я номер кодхэр 07

Аруан куей (урбз. Урванский район, къэр.-балъкъ. Урван район) — Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и зы администрациэ куейщ.

Къалащхьэр — Нарткъалэ.

Хэкумэтх[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Аруан куейр Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и ипшэ-дыгъэкъыкъуэкӀыпӀэ ӀыхьэмкӀэщ щыӀэщ. ДыгъэкъухьэпӀэмкӀэ Шэджэм къедзыгъуэрэ Бэхъсэн къедзыгъуэрэ, ишхъэрэкӀэ Майскэ къедзыгъуэр, дыгъэкъуэкӀыпӀэмкӀэ ЛэскӀэн къедзыгъуэр, ипшэмкӀэ Шэрэдж къедзыгъуэхэр къыбгъуэдохьэхэр. И инагъыр — 458 км² мэхъу.

Куейм и щӀымкӀэ нэхъ инхэу Шэрэджыпсыр, Арыуаныпсыр, Ахъсырэпсыр, Къэхъуныпсхэр ирожэхэ.

Тхыдэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Куейр 1921-гъэм къагъэхъуащ нэхъыщхьэ къытеувахэм.

1937-гъэм Аруан куейм ЛэскӀэн куейр хагъэщхьэхукӀащ, щхьэхуит куейуэ.

1962-гъэм куеим хагъэхьэжахэщ ЛэскӀэн куеймрэ Совет куеймрэ, ахэм щынэмыщӀ Нартанрэ Джэрмэншычрэ къуажэхэр Шэджэм куейм хэту щтахэр къыхагъэхьащ.

1964-гъэм Аруан куейрр Къэбэрдей-Балъкъэрым и куей ийм и зы куейуэ ящӀащ, Нартан къуажэр Шэджэм куейм иратыжри.

2003-гъэм куейм аргуэру ЛэскӀэн куейр къыхагъэщхьэхукӀыжахэщ.

Административу зэрыугуэшар[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Аруан куейм хеубыдэхэр:

  • Къалэхэр
  1. Нарткъалэ
  • Къуажэхэр
  1. Аруан
  2. Джэрмэншыч
  3. Докъушыкъуей
  4. Ишхъэрэ Къуэжьыкъуей
  5. Къэхъун
  6. Мэрзэхъу
  7. Псыгуэнсу
  8. Псыкуэд
  9. Псынабэ
  10. ФӀыцӀэпс
  11. Шытхьэлэ

Жылэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

ЦӀыху бжыгъэр
2006 2009 2010[1] 2011 2012[2] 2013[3]
75 021 75 088 71 182 71 818 72 034 72 260

Жылэ исым и Ӏувагъыр — 160 цӀыху/км²

Лъэпкъ исхэр (2010 гъэ)[4]
Лъэпкъ ЦӀыху бжыгъэр Ӏыхьэр
 %
адыгэхэр 57 795 80,5 %
урысхэр 8 160 11,4 %
тыркухэр 3 685 5,1 %
адрейхэр 2 142 3,0 %
псори 71 782 100,00 %
Урбанизацэр

Жылу исыр — 71 782 цӀыхуу мэхъу. Абы щыщу 44 % Ӏыхьэр Нарткъалэ дэсхэщ.

ЦӀыхухъухэр — 33 771 цӀыхуу мэхъу (47 %), цӀыхубзхэр — 38 011 мэхъу (53 %)

Ныбжь зэхэтыкӀэр (2010 гъэ)
Ныбжьыр ЦӀыху бжыгъэр Ӏыхьэр
 %
0 - 14 14 142 19,7 %
15 - 59 48 985 68,2 %
60-м аткӀэ 8 655 12,1 %
псори 71 782 100,00 %

Экономикэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Къедзыгъуэм республикэм нэхъ зызуужауэ япэ итхэм ящыщщ. Нэхъ зрагъэужауэ зэрахьахэр пхъащхьэмыщхьэхэмрэ хадэхэкӀхэмрэ. Нэхъ цӀэ яӀэу къедзыгъуэм итщ предприятиеу 16, абы щыщу 11-р Нарткъалэ дэтхэщ.

Гулъытыгъуэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

ТехьэпӀэхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Last edited 6 years ago by YiFeiBot