Ипшэ Америкэ

Ипшэ Америкэ — ипшъэ шlыпlэ Америкэм, Шlыгум Икъуэхьапlэмрэ Ипшъэ Лъэныкъуэм щыхэт. Тlумщыгъуи ишlыпlэ гуэрэхэр Ишъхъэрэ Лъэныкъуэм хеубыдэ. Хыхэм lуфэ здиlар: Шъэху океаным — къуэхьапlэмкlэ, Атлантикэм — къуэкlыпlэмкlэ, и гъунапкъэхэр Ишхъэрэ Америкэм и де Дариэн lузэвымкlэ, Кариб хымкlэ ирокlуэ.

Ипшэ Америкэм абы пэмыкlыу бжыгъэ хы тlыгу амэ хабжэ, абыхэм янэхъыбэхэр къэрал хэтхэм яуэ. Кэриб хы тlыгухэр Ишъхъэрэ Америкэм хабжэ. Ипшъэ Америкэм икъэрал Кариб хым илъхэр абы хэт: Колумбиэ, Венесуэлэ, Гайанэ, Суринам, Фрэндж Гуианэ яцlэр — Кэриб Ипшъэ Америкэ

Псалъэ "Америкэр" япэдыду ицlу тезытхар итхыпхъэм Мартин Валдзэмуллер, а итхыпхъэм шlыпlэм латиныбзэкlэ Америго Веспуччи ицlэр тритха. А хулъхугъэра жызыlар Христофор Колумбым къыгъуэта шlыпlэхэр Индиэкъым, ахэр Хэку Кlэхэ, япэкlэ Еуропэм ямышъахэр.

Шlылъэм иинагъыр — 17,8 милыуан км², джылу дэсыр — 385, 742, 554.

Тхыдэр

Шlылъэм итхыдэр щыуэ бгуэч хъуну. Япэрер - лъэпlкъ исахэм (Еуропэм имыубыд кlышъэ) язэфlэувэкlэр, къэру къыщаштам, яхэкlуэдэжьыгъэр. Етlыуану — Еуропэ къэралхэм яубыдын щыкlадзар (Конкиста) — 1500-1800 гъэхэм. А гъэхэм шlылъэм инэхъыбэр къэралитlым яlыгът (Эспаниэмрэ Португалиэмрэ) Апщыгъуэра лэтин-амэрикэм икъэрал нэхъыбэм ябзэри, экономикэри, къэралыгъуэри щызэфlэувар.

Къэралхэр

	Къэралыр	Инагъыр (км²)	Джылу дэсыр (2008 гъэмкӀэ)
1.	Архентинэ	2,766,089	40,677,348
2.	Боливиэ	1,098,580	8,857,870
3.	Бразил	8,514,877	191,908,598
4.	Венесуэлэ	912,050	26,414,815
5.	Гайанэ	214,970	770,794
6.	Колумбиэ	1,138,910	45,013,674
7.	Парагуай	406,750	6,347,884
8.	Перу	1,285,220	27,925,628
9.	Суринам	163,270	438,144
10.	Уругуай	176,220	3,477,778
11.	Фолклэнд хы тӀыгухэр (Архентинэрэ Британиэшхуэрэ зэпаубыд)	12,173	2,967
12.	Фрэндж Гуианэ (Фрэндж)	91,000	209,000
13.	Чили	756,950	16,454,143
14.	Экуадор	283,560	13,927,650
15.	Ишъхърэ Джэрджэрэ, Ишъхърэ Сандыуч хы тӀыгухэр	3,093	20

Лъэпlкъхэр

Файл:Moxeno.jpg

Этникэмкlэ Ипшэ Америкэ щыуэ бгуэч хъуну: индехэр, еуропэхэр, африканхэр. Колумбиэ, Экуадор, Венесуэлэ къэралхэм янэхъыбу дэсыр лъэпlкъ зэхэпхъа (эспанхэмрэ лъэпlкъ исахэмрэ къатекlахэр). Къэралитl къуэдем: Перурэ Боливиэрэ индехэм янэхъыбаlуэр. Брэзил, Колумбиэ, Венесуэлэ нэхъыбэ хъухэр африканхэра. Архентинэм, Чили, Брэзилым нэхъыбэхэр еуропэм къикlахэм ящыщ — Эспаниэмрэ Урымымрэ. Брэзилым португалхэр, джэрмэнхэр, урымхэр, эспанхэр джоуэ янэхъыбу мэпсо.

Бзэр

Ипшэ Америкэм бзэ нэхъ яшъэхэр португалымрэ, эспаныбзэмрэ, Португал бзэмкlэ здэпсалъэхэр Бразилым, ар 50 % джылу хъуам Ипшъэ Америкэм исхэм. Эспаныбзэр Ипшъэ Америкэм и нэхъыбэ къэралхэм ибзэ lэташъхьа. Абы пэмыкlыу индеэхэм ябзэхэр: кечуа (Экуадорым, Боливиэ, Перум джоуэ), гуарани (Парагуайрэ Боливиэрэ), араукани бзэр (Чилирэ Архентинэрэ)

Бзэхэмрэ, джылу зезыхьа-псалъэхэмрэ:

• Эспаныбзэ — 194 600 108
• Португалыбзэ — 191 480 630
• Инджылыбзэ — 800 00
• Нидерландхэбзэ — 510 000
• Фрэнджыбзэ — 230 000