Мексикэ
| Мексикэ Штат Зэгуэт Estados Unidos Mexicanos | |||||
| |||||
.svg)
| |||||
Къэрал уэрэд: «Himno Nacional Mexicano» ( едэӀун (info))
| |||||
| Щыхалъхьар | 1810 фокӀадэм и 16 | ||||
| Нэхъышъхьэбзэхэр | эспаныбзэ (de facto) | ||||
| Къалэ нэхъышъхьэр | Мехико | ||||
| Къалэ нэхъ инхэр | Мехико, Гуадалахара, Монтеррей, Пуэбла | ||||
| ӀэнатӀэ хабзэр | Президентым и ресбубликэ | ||||
| Президент | Фелипе Калдерон | ||||
| ШӀыпӀэр • Псори • % псым пӀэуэ иубыдыр |
14-нэ дунем 1 972 550 км² 2,5 | ||||
| Къэралым и джылэр • ЗэралъытэмкӀэ (2009) • Ӏувагъыр |
111 211 789 цӀыху 55 цӀыху/км² | ||||
| ВКӀуП • КъыхэкӀыр (2008) • Зы цӀыхум къытехуэр |
$949,576 млрд. (12-нэ) $8 914 | ||||
| Валутэр | Мексикэ песо | ||||
| Интернет-доменхэр | .mx | ||||
| Телефон кодыр | +52 | ||||
| Зэманыгъуэхэр | -6...-8 | ||||
Мексикэ (эсп-бз.: México), ицӀэдыдэр псоуэ: Мексикэ Штат Зэгуэт (эсп-бз.: Estados Unidos Mexicanos) — Ишъхъэрэ Америкэм хэт къэрал, ишъхъэрэмкӀэ и гъунапкъэхэр АШЗ иде ирокӀуэ, ипшъэ-къуэкӀыпӀэм Белизымрэ Гуатемалэмрэ иде ирокӀуэ. Къалэ Ӏаташъхьар - Мехико
Тхыдэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
- Еуропейхэм Америкэр къагъуэтам ипэ Мексикэм ишӀыпэм майахэмрэ ацтекхэмрэ къэрал яӀа.
- 1518 - япэреуэ Мексикэ шӀыпэм эспанхэр тохьар (Хуан Грихалвэ конкистадорым изекӀуэ гупыр).
- 1519 - эспан дзэ-гуп, Кортес конкистадорым еуэ, Мексикэм ишӀыпӀэм хохьари къалэ Веракрус ешъыр. Хуиту ацтекхэм я къалэ Ӏаташъхьэ Теночтитлан ( Мехико ) дохьари, зауэ ирамгъэкӀуэкӀыу ацтекхэм я пщы Монтесумо еубыд.
- 1520 - ацтекхэм зауэ яӀат эспанхэм пэуву.
- 1521 - Кортесым дзэ дэкӀыгъу (нэрыбгэ минипщ хэту) ацтекхэм я къэралыр еубыд.
- 1522 - Кортесыр Эспаниэ КӀэм иӀаташъхьу, генерал-капитану трагъэувэ.
- 1524 - Эспаниэ КӀэм Гуатемалэрэ Гондурасрэ хагъэхьа
- 1810 - 1824 - Мексикэр Эспаниэм хэкӀыну зауэ ирегъэкӀуэкӀ
- 1821 - къэрал хуит зытраӀуэ
- 1824 - япэрей конституциэ къыдагъэкӀыр Мексикэ хуит къэралым
- 1835 - Техас револуциэм яуж Техасыр хокӀыр
- 1846 - 1848 - Америкэ Штатхэмрэ-Месксикэрэ я зауэ, икӀэм Мексикэм ишӀым иныкъуэр Америкэ Штатхэм яубыдыр.
- 1910 - 1920 Мексикэ револуцэ.
Джылэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Мексикэ лъэпӀкъыр зэрзэфӀэувар индеихэмрэ эспан дэтӀысхьахэмрэ къахэкӀахэм.
Къэралым дэсыр 111, 2 милыуан ( 2009 гъэмкӀэ )
Къэрал нэхъ инхэмрэ, джылу дэсымрэ:
- Мехико - 19 841 916
- Гуадалахара - 1 646 000
- Монтеррей - 1 133 814
- Пуэбла-де-Сарагоса - 1 485 000
Куейхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Мексикэр 31 штаткӀэ гуэчауэ щыт, абы пэмыкӀыу зы федеральнэ куэй джоуэ.
Штат къэс езым яуэ конституциэ яӀа. Куейм иӀаташъхьар джылэм хахыр.
|
|
|
|
Бзэхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Диныр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Ишъхъэрэ Америкэм и къэралхэр |
|
|---|---|
| Хуит къэралхэр | Антигуэрэ Барбудэрэ • АШЗ • Барбадос • Бахамэ хы тӀыгухэр • Белиз • Гаити • Гуатемалэ • Гренадэ • Доминикэ • Доминикан Республикэ • Канадэ • Костэ-Рикэ • Кубэ • Мексикэ • Никарагуэ • Панамэ • Салвадор • Сент-Лиусиэ • Сент-Винсентрэ Гренадинрэ • Сент-Китсрэ Невисрэ • Тринидадрэ Тобагэрэ • Хондурас • Ямайкэ |
| ШӀыпӀэ щхьэхуимытхэр | Америкэ Виргин хы тӀыгухэр • Ангилиэ • Арубэ • Бермуд хы тӀыгухэр • Британиэшхуэ Виргин хы тӀыгухэр • Гуаделупэ • Гренландиэ • Кайман хы тӀыгухэр • Клиппертон • Кюрасауэ • Мартиникэ • Монтсеррат • Навассэ • Нидерлэнд Карибхэр • Пуерто-Рикэ • Сан-Андресрэ Провиденсрэ • Сен-Бартелми • Сен-Мартен • Сен-Пиеррэ Микелонрэ • Синт-Мартен • Тёрксрэ Кайкосрэ |