Къанжэ
| Къанжэ | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| ЩӀэныгъэ хэкӀыгъэхэр | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Латин цӀэр | ||||||||||||||||
|
Pica pica Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||||
|
Къанжэ, къандж е къанджэ (лат-бз. Pica pica) — къуаргъ теплъэ лъэпкъым хохьэ.
Теплъэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Къуаргъпщэхум хуэдизынщ. Щхьэр, пщэр, тхыцӀэр, кӀэр — фӀыцӀэщ; ныбэ щӀагъыр — хужьщ; дамэхэм, кӀэм — лыдыфэ къащӀоуэ.
Здэпсэухэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Еуропэм, Азиэм, Африкэм, Америкэм я Ӏыхьэ нэхъыбэм мылъэтэжу щыӀэщ. Зэгуэгъуу мэпсэу.
Щогъуалъхьэ мэз цӀыкӀухэм я гъунэхэм, жыг хадэхэм, паркхэм, псыхъуэ чыцэ зэщӀэкӀахэм, мэз кусэ ӀэрыгъэкӀхэм, нэгъуэщӀ щӀыпӀэхэми. Мэз Ӏувхэм запыӀуедз.
Шэныр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Абгъуэ щӀын пасэу еублэ. Къизышыр анэм изакъуэщ, апщӀэндэхун хъум ар ехъумэ, шынагъуэ гуэр къыкъуэкӀмэ хъыбар ирегъащӀэ.
Ӏусыр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Ӏусым нэхъыбэу хохьэ хьэпщхупщ, къандрэдзэл, мацӀэ лӀэужьыгъуэхэр, н.къ. Апхуэдэуи Ӏумпэм ящӀкъым дзыгъуэ, джэдыкӀэ, къуалэбзу шыр, унэ джэджьей. ФӀыуэ ялъагъу гъавэ, сэхуран, хъарбыз, хъыуан, удзыжь жылэ. Зэрану къихьым нэхърэ зэрысэбэпыр нэхъыбэ.
ЩӀэнхабзэм
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Лъэпкъу хъуам къанжэм теухуауэ псалъэжь, псалъэшэрыуэ, таурыхъ е хъыбар яӀэ, адыгэбзэри абыхэм зэрахэту. Къуажэхь:
- «Уэсым и хужьыр и хужьщ, кӀэгъуасэм и фӀыцӀэр и фӀыцэщ, удзыфэуи мэлыд, кӀэкӀэныр и щӀасэщ, джэдкъурт гъэшынэщ.»
- «ХьэщӀапэ бзу, бзуужь кӀэ фӀыцӀэ»
Псалъэшэрыуэ:
- «Къанжэм нэ шыратым "набдзи" жиӀащ.»
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ орнитологиэмкӀэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. |
Тхылъхэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]- Брат Хьэсин. Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Черкесск. 2007 гъ.