Андалусиэ

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Андалусиэ
Andalucía
Нып
Дэмыгъэ
Андалусиэ шӀыпӀэтхыпхъэм
Къэрал Исбухьэн
Къэрал уэрэд: Himno de Andalucía
Статус Автоном лъэпкъыгъуэ
Хиубыдэр Провинциэхэр:
Алмериэ
Кадис
Кордова
Гранада
Уэлва
Хаэн
Малага
Севиджэ
Къалэнэхъышъхьэ Севиджэ
Къалэшхуэр Севиджэ
ПэмыкӀ къалэшхуэхэр Малага, Кордова
Президент Хосе Антонио Гриниан
Нэхъышъхьэбзэр Исбухьэныбзэ
Джылэр (2005)
7,850 млн (1-рей пӀэ)
Ӏувагъыр 89,95 цӀыху/км²
Инагъыр 87 268 км² (2-рей пӀэ)
ЛъэгапӀэр хуэлъытэгъуэкӀэ
 - ЛъэгапӀэ нэхъ индыдэр

 Мулиасен 3 478 м
Кодыр ISO 3166-2 AN
Официал сайтыр

Андалусиэ (исп-бз. Andalucía) — эспанэ зэгуэт автоном шӀыпӀэ, хэкуи зэхэту: Алмериэ, Кадис, Кордова, Гранада, Ӏуэлвэ, Хъаен, Малага, Севиджэ. И къалэ нэхъышъхьэр Севиджэ. Андалусиэр Еуропэм и ипшъэ-къуэхьэпӀэ лъэныкъуэм хэлъ, ипшъэмкӀэ Гибралтар Ӏузэвымрэ Хы Курытымрэ Ӏулъ, къуэхьэпӀэмкӀэ Португалымрэ Атлантик океанымрэ и гъунапкъыр ирокӀуэ. Исбухьэнм и кӀуэцӀым и гъунапкъхэр ишъхъэрэм Эстремадурэмрэ Кастиджэрэ Ла Манчэмрэ ирокӀуэ, къуэкӀыпӀэмкӀэ Мурсиэм бгъэдохьэ.

Тхыдэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Ал-Андалус — хьарып-мыслъымэн цивилизациэ, VIII—XV лъэхъэнэхэм бэлыхьу щытауэ Иберий хы тӀыгуныкъуэм, пэмыкӀыу иджыри «мыслъымэн ИсбухьэнкӀэ» еджу. Къэрал Ал-Андалусым Исбухьэнм и шӀыпӀэм щымыхъукӀэ иджыри Португалым ери хиубыдэт, и къалэ нэхъышъхьу щытар Кордова XI лъэхъэнэм нэс, яужым абы ипӀэм Севиджэрэ Гранадарэ иувахэ.

Мыслъымэнхэр Иберий хы тӀыгуныкъуэм щихьэхэр 711 гъэм, апщыгъуэм хэкум мыгъуэр вестготхэм къыхалъхьэт.

713 гъэм мыслъымэнхэм хы тӀыгуныкъуэм и нэхъыбэр яубыд, куэдым убыдыныр зауэншу, лъы ямыгъажу ирагъэкӀуэкӀыу.

Къэрал Ал-Андалусыр хокӀуадэ Колумбым Америкэр къыщигъуэт зэманхэм идежь.

ӀэнатӀэмрэ политикэмрэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Хэкум и ӀэнатӀэр зыӀыгъыр Андалусиэм и Хунта (Хасэ)

Партиэхэр Андалусиэм и парламентым хэтхэ:

  • Исбухьэнм и социал лэжьакӀуэ партиэ
  • Джылэ партиэ
  • Сэмырабгъу зэгуэтхэр
  • Андалусиэ и партиэ

Политикэ-администрациэ зэхэтыкӀэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Автоном зэгуэт Андалусиэр щызэфӀэувар 1980 гъэм мазаем и 28, и япэрей статиям автоном статусыр иратхауэ, а автономиэр и тхыдэ идентикэм къыхэкӀыу ӀэнатӀэ хуит иӀэну пӀалъи иӀу, Исбухьэнм и Констуциэм ар куей къэсым ириту.

2006 гъэм и жэпуэгъуэм, Конституциэ комиссиэм и Тхьэмадэ Кортесхэм хаха Статус кӀэ и автономиэмкӀэ, абым Андалусиэр къызэрилъытэр «лъэпкъыгъуэ реалу» (эсп-бз. realidad nacional).

Хэкухэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Пщы тхылъ 1833 гъэм къыдэкӀамкӀэ, куей гуэчыгъуэм теухуауэ, Андалусиэр хэкуийкӀэ мэгуэч. Ахэри яужкӀэ муниципалитет 770 зэхэкӀыжьху.

  • Альмериэ (Almería) — 611, 037 джылу, 102 муниципалитету.
  • Кадис (Cádiz) — 1, 178, 773 джылу, 44 муниципалитету.
  • Кордова (Córdoba) — 784, 057 джылу, 75 муниципалитету.
  • Гранада (Granada) — 854, 419 джылу, 168 муниципалитету.
  • Ӏуэлвэ (Huelva) — 482, 965 джылу, 79 муниципалитету.
  • Хъаен (Jaén) — 657, 714 джылу, 97 муниципалитету.
  • Малага (Málaga) — 1, 453, 409 джылу, 100 муниципалитету.
  • Севиджэ (Sevilla) — 1, 811, 177 джылу, 105 муниципалитету.

Сурэтылъэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]