ШыкӀэпшынэ

ШыкӀэпшынэ кӀах-бз. шыкӀэпщын, беслъ-бз. шыкӀэпчынэ
Классификациэр
Бзэпс Ӏэмэпсымэ Хордофон
Ӏэмэпсымэ Ӏыхьлыхэр
Апхярца
Еуэхэр
ДжэгуакӀуэхэр
КъыдэзгъэкӀыр
ГъукӀэ Замудин, Ойберман Владимир

ШыкӀэпшынэ (кӀахыбзэкӀэ шыкӀэпщын, пхъэпщын, беслъ-бз. шыкӀэпчынэ) — адыгэ бзэпс Ӏэмэпсымэхэм ящыщ. А цӀэм нэмыщӀу етӀуанэ цӀэ зэрехьэр «пхъэпшынэ».

Уэрэдым къдеуэн, къафэ мэкъамэ къызырыхах адыгэ Ӏэмэпсымэ.

ШыкӀэпшынэр адыгэ лъэпкъым щӀыпӀэшхуэ иубыдт, хьэщӀэщ хабзэм, гъэсэныгъэм пыщӀауэ. ШыкӀэпшынэм еуэфыныр, дэжьыуныр сэбихэм я гъэсэныгъэм хэтт. Нарт хъыбархэм, уэрэдыжьхэм, псалъэжьхэм къэӀохугъуэ куэд къахокӀыр шыкӀэпшынэм теухуауэ, лъэпкъым ижьыжь лъандэрэ зэрхэтар.

ЦӀэр

И цӀэр псалъищу зэхэлъщ: «Шы», «КӀэ», «Пшынэ» — а псалъэм къеӀуатэ шыкӀэпшынэм и зэхэлъыкӀэ. Иджырей шыкӀэпшынэхэм я бзэпсхэр гъущӀкӀапсэм къыхащӀыкӀ; пэсырей шыкӀэпшынэм и бзэпсхэр шым и кӀэм къыхахт.

ЗыхэлъыкӀэр

ШыкӀэпщынэ пэж

Пкъыр, пщэр, щхьэр зы пхъэ такъырым къыхахт (кӀей, кхъужьей, бжейм). ШыкӀэпшынэныбэр — пкъыр къызхэха пхъэми къыхащӀыкӀт е пхъэ нэхъ щабэм (псей, уэздыгъей).

ШыкӀэпшынэм и кӀыхьэгъыр см 70; пкъым и бгъуагъыр см 7—20; пкъым и кууагъыр см 4—8; бзэпситӀыр щхъэм идеж шыкӀэпшынэтхьэкӀумэхэм егъэубыдауэ шыкӀэпшынэлъакъуэм нэс къеххэт, бзэпс фӀэгъэнапӀэхэм нэс, пщэм деж Ӏэпщэпх идзауэ щытт, фэм къыхэщӀыкӀауэ — фэм къыхэщӀыкӀауэ. Пкъым и щӀыбагъым «Мыстхъу» е «Мэзышэ» телът, еуэным ипэкӀэ шабзэр абым щахъу.

ГъущӀ бзэпс шыкӀэпшынэ

Иджырей шыкӀэпшынэр виолончел-скрипкэ оркестр Ӏэмэпсымэхэм ещхьыфу щытщ. И бзыпсхэр гъущӀкӀапсэм къыхэщӀыкӀащ, я бжыгъэри плӀы мэхъур. ШыкӀэпшынэ шабзэри еуропеу щытщ.

А шыкӀэпщынэм и сурэт зэфӀэгъувэным зи лэжьыгъэ хэлъыр Щауэжь Елмырзэщ.

Зэреуэр

ШыкӀэпшынэм и еуэкӀэр тӀууэ зэщхьэщокӀыр:

1. КъуэкӀыпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ (бзэпсхэр шыкӀэпшынэпшъэм текъузэн; къэбэрдей, абазэ еуэкӀэ)
2. КъуэхьэпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ (теӀэбагъуэ, шыкӀэпшынапщэм нэмысу бзэпсым текъузэныр; кӀахэ адыгэхэм я еуэкӀэ)

Иджырей зэманым и къэгъэсэбэпыгъуэр

ШыкӀэпшынэр куэду къагъэсэбэп Ӏэмэпсымэхэм ящыщ къафэ ансамбылхэм «Кабардинка», «Налмэс», «Меркуриим». Абым елъытауэ шыкӀэпшынэ еуэным и егъэсэныр фӀыуэ зэфӀэгъувауэ щыткъым, здагъасэ къуэдер Ипщэ Къаукъазым и Къэралыгъуэ Арт Институтым НалщӀэч къалэ дэтым.

Пэсырей шыкӀэпшынэм и зэфӀэгъэувэжын и егъэджэнымкӀэ лъэжьыгъэшхуэ хэзылъхьэр ГъукӀэ Зэмудин. Абы и фӀагъкӀэ Адыгэ къэралыгъуэ Университетым студентхэр щегъасэ, Адыгэ республикэм и ИскуствэхэмкӀэ щӀэлъцӀыкӀу еджапӀу Лъэцэрыкъуэ Керим и цӀэкӀэ щытыми цӀыкӀухэр щегъасэ.

Иджырей шыкӀэпшынауэхэр

• Шэрджэс Алий — Къ-Ш
• Къурашэ Ӏэрсен — Къ-Б
• Иуаз Зубер — Къ-Б
• Мэретыкъуэ Аслъэн — Адыгэ къ.
• ГъукӀэ Зэмудин — иригъэджахэр:
  • НатӀэкъо Заирэ — Адыгэ къ.
  • КӀыкӀ Хьэзрэт — Адыгэ къ.
  • Нэгъуэй Заур — Адыгэ къ.
  • Тыркоо Эрхьан — Адыгэ къ.
  • Шагудж Батурай — Адыгэ къ.
  • СтӀашъу Мадин — Адыгэ къ.
  • Даур Рэмэзан — Адыгэ къ.

Last edited 6 years ago by YiFeiBot