Тэймырэ (псы) версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр
Created page with "'''Тэймырэ''' - Красноярск крайм и ищхъэрэм дэт Тэймыр хытӀыгум ирижэ бэрдак..." |
No edit summary |
||
| 1 сатырыр | 1 сатырыр | ||
{{River |
|||
| ЦӀэр = Тэймырэ |
|||
| И цӀэдыдэр = {{Lang-ru|Таймыра}} |
|||
| сурэт = |
|||
| ПсалъэкӀэтхэ = |
|||
| lat_dir = N|lat_deg = 76|lat_min = 06|lat_sec = 40 |
|||
|lon_dir = E|lon_deg = 99|lon_min = 47|lon_sec = 20 |
|||
|region = |
|||
|CoordScale = |
|||
| КӀыхьагъыр = 187 |
|||
| Псыхъуэм и инагъыр = 124. 000 |
|||
| Псыхъуэр = |
|||
| Псыуэ ихьыр = 1.220 |
|||
| КъызхэкӀыр = [[Бырангэ]] |
|||
| КъыхэжыпӀэр = |
|||
| И пэр = [[Тэймырэ хыжьэ]] |
|||
| Псыпэм и щӀыпӀэр = |
|||
| ЩӀыпӀэтхыпхъэ = |
|||
| Хэкур = [[Урысей]] |
|||
| Хэку къедзыгъуэхэр = [[Красноярск край]] |
|||
| Commons = |
|||
}} |
|||
'''Тэймырэ''' - [[Красноярск край|Красноярск крайм]] и ищхъэрэм дэт [[Тэймыр хытӀыгу]]м ирижэ [[бэрдакъ]] (хуэму жэ псы ин). ИкӀыхьагъыр км 840 мэхъу, басейным км² 124 000 щӀыуэ еубыд. Псыр [[Тэймыр псыит]]ым тӀууэ еугуэш: Тэймырэ ипщэ'рэ Тэймырэ ищхъэрэ'мрэ. |
'''Тэймырэ''' - [[Красноярск край|Красноярск крайм]] и ищхъэрэм дэт [[Тэймыр хытӀыгу]]м ирижэ [[бэрдакъ]] (хуэму жэ псы ин). ИкӀыхьагъыр км 840 мэхъу, басейным км² 124 000 щӀыуэ еубыд. Псыр [[Тэймыр псыит]]ым тӀууэ еугуэш: Тэймырэ ипщэ'рэ Тэймырэ ищхъэрэ'мрэ. |
||
| 35 сатырыр | 57 сатырыр | ||
Илъэс 1948-м Шренкыпс ипэмэжыжьэу [[Мамэнт бацэ]]м и ахъий, фэтӀэкӀурэ лытӀэкӀурэ нэгъунэ къыхуэнауэ къагъуэтауэщытащ<ref>[http://www.zin.ru/museum/expositions/mammoth_fauna.html Зоологический музей РАН — Мамонты и мамонтовая фауна]</ref>. |
Илъэс 1948-м Шренкыпс ипэмэжыжьэу [[Мамэнт бацэ]]м и ахъий, фэтӀэкӀурэ лытӀэкӀурэ нэгъунэ къыхуэнауэ къагъуэтауэщытащ<ref>[http://www.zin.ru/museum/expositions/mammoth_fauna.html Зоологический музей РАН — Мамонты и мамонтовая фауна]</ref>. |
||
==Гулъытыгъуэ== |
|||
==Примечания== |
|||
{{Reflist}} |
|||
{{Примечания}} |
|||
[[Категориэ:Красноярск краим и псыхэр]] |
|||
Версие къекӀуэкӀыр 13:41, 23 Мазае 2014 деж
| Тэймырэ урбз. Таймыра | |
|---|---|
| КӀыхьагъыр: | 187 км |
| Псыхъуэм и инагъыр: | 124. 000 км² |
| Псыуэ ихьыр: | 1.220 |
| КъызхэкӀыр: | Бырангэ |
| И пэр: | Тэймырэ хыжьэ |
| Хэкур: | Урысей |
| Хэку къедзыгъуэхэр: | Красноярск край |
| ГВР: | 17030000112116100139625 |
Тэймырэ - Красноярск крайм и ищхъэрэм дэт Тэймыр хытӀыгум ирижэ бэрдакъ (хуэму жэ псы ин). ИкӀыхьагъыр км 840 мэхъу, басейным км² 124 000 щӀыуэ еубыд. Псыр Тэймыр псыитым тӀууэ еугуэш: Тэймырэ ипщэ'рэ Тэймырэ ищхъэрэ'мрэ.
Тэймырэ Ипщэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Хэкумэтх[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Тэймырэ ипщэр Быррангэбгхэм къэщыщӀедзэри км 567-кӀэ зиӀуатӀэурэ Тэймыр псыитым холъадэ.
Хэлъадэ псыхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
ИжьымкӀэ - Аятари, Луктах, Горбита, Логата; СэмэгумкӀэ - Кыйда, Дептумала, Фадьюкуда, Большая Боотанкага.
Къызэрагъэунэхуа[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Тэймырэ ищхъэрэм и агъур (хэхуэжыпӀэр) къыхуэмыгъуэтыу щылъыхъуэм Урыс ипщэ полюс экспедицием хэт Кэлэмейцев Н.Н.-м псыр игъэунэхуауэщытащ. ЯпэщӀыкӀэ псым Кэлэмейцев ицӀэр иратауэщытащ[1].
Тэймырэ Ищхъэрэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Хэкумэтх[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Тэймыр псыитым къыхэжыу км 187-кӀэ къуэхьэпӀэ-ищхъэрэмкӀэ жэурэ Карэ Хым холъадэ. Псыхъуэм и гъуэгум тетщ Энгельгардт Псыит. ХэхуэжыпӀэм Карэ Хым и Тэймыр Хыжьэ еухуэ. Тэймырэ Ищхъэрэм и басейным хохьэ цӀэ гъэщӀэгъуэн зезыхьэ псыхэр Мамэнтыпс, Сэмэгу Мамэнтыпс, Мамэнт псыит.
Къызэрагъэунэхуа[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
1737-1742 гъэхэм Ипщэ Экспедициешхуэм щыгъуэ ягъэунэхуауэщытащ. XIX-э лӀэщӀыгъуэм Бытырбыху ЩӀэныгъуэшхуэ Акэдемием и экспедицием хэту Мейендорфым псыӀум щыщӀэдзауэ агъум нэс къикӀухьащ, бэрдакъым и тхыдэри, и дуней зэхэтыкӀэри нэхъ иригъэкъуащ, икъукӀэ тепсалъыхьащ. Уахътэ зыкӀэлъыпытым бэрдакъым иӀуэху зэрахуэу щытахэщ Лаптев Хэритон Прэкофьевич, Никифэр Фэмин, Челюскин Семён Иванэвич, Урванцев Никэлай Никэлаевич.
Хэлъадэ псыхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Траутфеттер (ижьымкӀэ), Шренк (сэмэгумкӀэ).
Псыкъэщ (Гидрэлогие)[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
ИнахъыбапӀэм псыр хэзыгъахъуэр уэсыпсщ (ткӀупсщ). ФокӀадэм икум щыщӀэдзауэ Мэкъуауэгъуэ хъуху бэрдакъым игущӀыӀур мылым иӀыгъщ. ЩӀымахуэм хым хэлъадэ псыр %8 нэхъыбэ хъукъым. Илъэсым курыту псыуэ хым хэлъадэр с/м³ 1220.
Дуней[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Псым хэсщ омул, муксун, нельмэ, ряпушкэ, арктикэ гэлец.
Факт гъэщӀэгъуэнхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
Илъэс 1948-м Шренкыпс ипэмэжыжьэу Мамэнт бацэм и ахъий, фэтӀэкӀурэ лытӀэкӀурэ нэгъунэ къыхуэнауэ къагъуэтауэщытащ[2].