НапэкӀуэцӀ Исбухьэн и япэрей тхыгъэ щытыкӀэм хэплъэн

{{Country
|АдыгэцӀэр=Исбухьэн Пэштыхьей
|ИцӀэдыдэр=Reino de España
|ИцӀэм еуэ=Исбухьэным
|Нып = Flag of Spain.svg
|Дэмыгъэ=Escudo de España (mazonado).svg
|Гоуидзэр=Plus Ultra ([[Латиныбзэ|лат-бз.]] "зэфӀэкӀым нэхъыбэ")
|Къэрал уэрэдым и цӀэр=Marcha Real
|Аудио=United States Navy Band - Marcha Real (Himno Nacional de España).ogg
|ШӀыпӀэтхыпхъэм=EU-Spain.svg
|lat_dir = N|lat_deg = 39|lat_min = 55|lat_sec = 36
 |lon_dir = W|lon_deg = 1|lon_min = 48|lon_sec = 6
 |region        = ES
 |CoordScale    = 
|Бзэхэр=[[Эспаныбзэ]] <ref>[[Араныбзэ]], [[Баскыбзэ]], [[Каталаныбзэ]], [[Галисийбзэ]] — Куейхэм я бзэхэ</ref>
|Щыхалъхьар= 1469 гъэм (езым и уния)<br />1515 гъэм (пэщтыхьей)
|Къалэ нэхъыщъхьэр=[[Мадрид]]
|ӀэнатӀэ хабзэр=Конституциэ Пэщтыхьей
|Къалэ нэхъ инхэр=[[Мадрид]], [[Барселона]], [[Валенсиэ]]
|Тхьэмадэхэм я пӀэхэр=<nowiki>[Исбухьэным и Пщы|Пщы]]</nowiki><br />[[Эспаниэ хасэм и Тхьэмадэ|Хасэм и Тхьэмадэ]]
|Тхьэмадэхэр=[[Филипп VI]]<br />[[Мариано Рахой]]
|И инагъымкӀэ и пӀэр=50
|ШӀыпӀэр=504 782
|Псым и процентыр=1,04
|Этнохоронимыр = эспан, [[эспанхэр]]
|ДжылэмкӀэ и пӀэр=29
|Джылэр=47 007 367
|Джылэбжыгъэм и гъэр=2018
|Джылэм и Ӏувагъыр=91,92
|ВКӀуП=1,622 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=273%2C156%2C184%2C136&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a=&pr.x=79&pr.y=1 Международный валютный фонд (апрель 2008)]</ref>
|ВКӀуП-р гъэ щатар=2008
|ВКӀуП-мкӀэ и пӀэр=9 
|ВКӀуП-цӀыхум техуэр=35 557<ref name="IMF"/>
|Валутэр=[[Еуро]] (€) (EUR, кодыр 978)&nbsp;<ref>[[1999]] нэгъунэ&nbsp;— Эспан песетат.</ref>
|Доменхэр=[[.es]]&nbsp;<ref>Также [[.eu]], [[Еуропэ зэгуэт]]ым зэрхэтым щхьэ.</ref>
|Телефон кодыр=34
|Къагъэсэбэп зэманыгъуэхэр= +1, гъэмахуэм +2
|Гулъытыгъуэ=<references/>
}}
'''Исбухьэн''' е '''Испаниэ''' ({{lang-es|España}}; ицӀэдыдэр псоуэ {{lang-es|Reino de España}} — Исбухьэн Пэштыхьей) — къэрал [[Еуропэ]]м ипшъэ-къуэхьапӀэм деж. Переней хы тӀыгуныкъуэм инэхъыбэр еубыд. Къэралым ицӀэр финикий бзэм къытокӀыр "и-шпаним" - "тхьакӀумэкӀыхьхэм яӀуфэ". Къалэ нэхъышъхьар [[Мадрид]]

Къэралгъунэр зэрыкӀуэр:
# [[Португал]]ым Переней хы тӀыгуныкъуэм икъуэхьапӀэм;
# [[Британиэшхуэ]]м и шӀыпӀу [[Гибрэлтар]]ым Переней хы тӀыгуныкъуэм ипшъэм
# [[Мэроккэ]]м [[Африкэ]]м ишъхъэрэм ( аутэном къалу Сеутэрэ Мелилиэрэ )
# [[Фрэндж]]ымрэ [[Андоррэ]]мрэ ишъхъэрэмкӀэ
 
Исбухьэным къуэхьапӀэмрэ ипшъэ лъэныкъуэм Атлантикэ Ӏуфэм Ӏохьа, ишъхъэрэ къуэкӀыпӀэмрэ Хы Средиземнэм Ӏохьа.

== Тхыдэ ==
Иджырей цӀыхухэр Переней хы тӀыгуныкъэм щытӀысхьар 35 мин илъэскӀэ узэӀабэкӀыжьмэ. Абдэжьым куэду къыздагъуэтыр палеолитым иӀэщъагъэ бжыгъэ - нывэм тет тхыгъэхэр ( Алтэмир бгъуэнкӀагъымрэ пэмыкӀхэмрэ ). Баск лъэпӀкъыр япэдыду Еуропэм къыхьа джылэхэм къатекӀауэ гупшысыгъэ щыӀахэ Мылыр дунем текӀыжьа нэужы. 1200 илъэскӀэ ди эрэм ипэм Перенейм иӀуфэм финикийхэр къытӀысхьан кӀадзэ. БыдапӀэ Гадес яшъыр ( иджырей къалэ Кадис ). Финикийхэмрэ алыджхэмрэ ятхыдэ тхылъ Ӏэмэ
къэна а шӀыпӀэм ис лъэпӀкхэм тепсэлъыхьу, иберкӀэ псори зэджу, културэшхуэ яӀу ауэ лъэпӀкъ цӀыкӀу зэбгырыкӀахэу, зыуэ зэрмыӀыгъу. 500 - 300 илъэсишъэхэм ди эрэм ипэм келтхэр къохьари иберхэм къахотӀысхьа, яужкӀэ зы лъэпӀкъ - келтибер мэхъухэ. 300 - 200 илъэсишъэхэм ди эрэм ипэм Ромэ къэралым Ибериэр еубыдын кӀедзэ, ар щыухыр Аугуст пщыр щыщэӀам.

* 200 илъэсишъэм ди эрэм чыристэн диныр къохьа. 
* 500 илъэсишъэхэм ди эрэм Вестготхэр къохьа, яубыдри къэрал яшъыр. 
* 711-718 Исбухьэным ишӀыр зэрщыту хьарыпхэм яубыд. Омейяд лъэпӀкъыр Кордовэм къыдонэри къэралыр яӀыгъ. Чыристэн хэкухэр ( Кастилиэ, Арагон, Леон ), зэпамыуду зауэ ирагъэкӀуэкӀыт ( Реконкистэ ), хьарыпхэм яӀэнатӀэр зышъэщахыным шъхьакӀэ.
* 1492 гъ. Арэгонымрэ Кастилиэмрэ зэроубыдри хьарып-маврхэм языбыдапӀэ къэнэжьа Гранадэр къаштэжь. А гъэ дыдэми Исбухьэным икхъухьхэр Хэку КӀэхэм ирегъажьэри шӀыпӀэ бжыгъэхэр еубыд...
* 1516 - 1556 гъэхэи Исбухьэныр Ромэ Империэм иӀаташъхьу мэув, дунейм икъэрал нэхъ ин мэхъу, Католик чылисэм доӀапыкъу Реформациэ екӀуэкӀым пэщытыну.
* 1588 гъ. Исбухьэным ей Кхъухьыдзэшхуэр хокӀуадэ.
* 1607 гъ. [[Инджылыз]]ыр зауэм токӀэри инидерлэнд хэкухэр хокӀыр
* 1609 гъ. [[Еуропэ]]м иӀа ӀанатӀэр мэкӀуэд
* 1812-1826 гъэхэм [[Латин Америкэ]]м хэку иӀахэм янэхъыбэр хуит мэхъу, 1900 гъэхэм къэнэжьахэр [[Америкэ Штат Зэгуэт|АШЗ]] иэ [[Джэрмэн]]ым хохьахэ

== Куейхэр ==
Исбухьэным 50 хэку иӀа, 17 аутэном къэралхэм яхэту. Абы пэмыкӀыу къалитӀ аутэномну (ciudades autónomas) [[Африкэ]]м иӀа - Сеутарэ Мелилиэрэ.

* [[Андалусиэ]] (Andalucia)
* [[Арагон]] (Aragon)
* [[Астуриэ]] (Principado de Asturia)
* [[Балеар хы тӀыгухэр]] (Islas Baleares)
* [[Баскхэм я Къэрал]] (Pais Vasco)
* [[Валенсиэ]] (Comunidad Valencia)
* [[Галисиэ]] (Galicia)
* [[Канар хы тӀыгухэр]] (Islas Canarias)
* [[Кантабриэ]] (Cantabria)
* [[Кастиджэ-Ла Манчэ]] (Castilla-La Mancha)
* [[Кастиджэрэ Леонрэ]] (Castilla y Leon)
* [[Каталониэ]] (Cataluña)
* [[Мадрид]] (Madrid)
* [[Мурсиэ]] (Region de Murcia)
* [[Наваррэ]] (Navarra)
* [[Риохэ]] (La Rioja)
* [[Экстремадурэ]] (Extremadura)

== Къалэ нэхъ инхэмрэ джылу дэсхэмрэ ==
* [[Мадрид]] - 3 155 359
* [[Барселонэ]] - 1 593 075
* [[Валенсиэ (къалэ)|Валенсиэ]] - 796 549
* [[Севиджэ]] - 704 154
* [[Сарагосэ]] - 647 373
* [[Малагэ]] - 558 287

== Джылэр ==
[[Файл:Girls in historical Valencian costumes.jpg‎‎‎‎‎|right|thumb]]
ГъэхэмкӀэ джылу дэсым зэрзэрихъуэкӀар:
* 1900 гъ. - 18, 6 милыуан;
* 1932 гъ. - 24, 1 милыуан;
* 1959 гъ. - 29, 9 милыуан;
* 1977 гъ. - 36, 3 милыуан;
* 1996 гъ. - 39, 6 милыуан;
* 2004 гъ. - 40, 28 милыуан;
* 2006 гъ. - 45, 13 милыуан;
* 2008 гъ. - 46, 06 милыуан;
* 2009 гъ. - 46, 66 милыуан.

Къалэм дэсхэр - 76 % мэхъу. Джылэм дэсу иӀувагъыр - 79,7 чел./км².

Къэралым иӀаташъхьэ бзэр - кэстилскэ; аутэном хэкухэм кэстилскэм хуэду пэмыкӀы бзэи щыӀа ( каталон-валенсий-балеар бзэхэр Каталоным, Валенсиэм, Балеар хы тӀыгухэм, баск бзэр Баск Къэралымрэ Наваррэмрэ, галисийр Галисиэм, араныр Каталоным )

95 % диным пылъ кэтолику. ПэмыкӀы къэралхэм ису Ипшъэ Ишъхъэрэ Америкэхэмрэ ( 1, 7 милыуан ) КъуэхьапӀэ Еуропэмрэ ( 1 милыуаным фӀэкӀыу ) 2,7 милыуан эспан сымэ дэсхэ.

== ТехьэпӀэхэр ==
* [http://www.spain.info/ Official tourism portal for Spain]
* [http://eltiempo.growiktionary.org Weather forecast for Spain]

{{Europe country}}

[[Категориэ:Эспаниэ]]


{{Spain-stub}}