Бурч
| Бурш | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Буршыр, къэкӀыгъэщӀэныгъэ тхылъымкӀэ зэхэхауэ | ||||||||||||
| ЩӀэныгъэ хэкӀыгъэхэр | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Латин цӀэр | ||||||||||||
| Piper nigrum L. | ||||||||||||
|
Бурч (Бурш) (лат-бз. Piper nigrum, ур-бз. Перец чёрный) — гъэ бжыгъэкӀэ псо, жыг-дэжей къэкӀыгъэ.
Ӏарысэ яшъауэ къыкӀагъэкӀыр иджылэм шъхьакӀэ, яужым зэщымыщурэ елэжьу: бурч, бурч хужь, бурч уздыфэ, бурч плъыжьыху къыхахыр (Бурч удзыфэмрэ, плъыжьыхумрэ хуэдэ пэмыкӀ къэкӀыгъэхэми къыхах, зи гугъ екӀуэкӀым зыкӀи пымышъауэ). Ахэр хьаджауэ иэ джылу шхынхэм хэлъэхьа.
Тхыдэ
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Малабар шӀыпӀэм (иджырей Керала куей), Индиэм и ипшъэ-къуэхьапӀэ лъэныкъуэм, япэм зэреджэтэр Малихабар "Бурч ШӀыпӀэ". Ар хы Ӏуфэ псыгъуэ кӀыхь, бурчыр къыздикӀар абы, икӀыхьагъымкӀэ м. 6 нэсу.
ЗэрзэфӀэт
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Жыг-дэжей, икӀыхьагъымкӀэ м 15 нэсу, илъэбжъэхэр къэлэлэху зэрыдзапӀэхэм ядэ къыдэжу.
Тхьампэхэр икӀагъымкӀэ хуэхъуреуэ, ишъхьамкӀэ хуэпамцӀу щытхэ, зэрызурэ макӀуэхэ, мм 80-100 якӀыхьагъу.
ЦӀыкӀу-цӀыкӀу мэгъагъэ къудамэ кӀыхым (см. 7-10 хъууэ) пыту, псыфэ-гъуэжьыфу иэ хужьу щытху.
Джылэр кумкӀэ зэрызу щытхэ, мм 3-5 ябгъуагъу, удзыфу. щыхъум идежь плъыжь, щагъэгъум фӀыцӀэ мэхъу
Илъэсым тӀо джылэ къэхь, илъэс 25-30-рэ
