Ӏэвархэр

Ӏэвархэр
зэрзэджэжьхэр:	магӀарулал
Лъэпкъпсом и бжыгъэр:	912, 090
Здэпсохэр:	Дагъыстэным
Бзэр:	Ӏэварыбзэ
Диныр:	мыслимэндин
Расэм и типыр:	балкан-кауказ расэ
Ӏэвархэр Уикисурэтылъэм

Ӏэвархэр (Ӏэв-бз. магӀарулал) — Къаукъазым ис зы лъэпкъщ, Ӏэварыбзэм иропсалъэхэ, динкӀэ мыслимэнхэщ. Лъэпкъым и бжыгъэр мин 912, 090 мэхъур, абым и нэхъыбэр (мин 850, 011) Дагъыстэным исщ.

Дагъыстан цӀыф лъэпкъ. Ежьхэр зэрызэджэжьхэрэр маарулал. ПчъагъэмкӀэ мин-м къехъух. Нахьыбэр Дагъыстаным щэпсэу, адрэхэр - Азэрбэджаным, Чэчэн Республикэм, Темыр Осетией, Къалмыкъым, Грузием, Казахстаным. Абзэ аварыбз, ар дагъыстан къутамэу иберэ-кавказ бзэ унагъом хахьэрэм щыщ. Аварыбзэр диалект пчъагъэу гощыжьыгъэ. Мары ахэм ащыщхэр: салатавыр, хунзахыр, андалалыр, анцухыр, гидатлиныр, карахыр, батлухыр, закатальтыр. А диалектхэм къатекӀыгъэу литературабзэ яӀ, ащ тхэкӀэ лъапсэу фэхъугъэр урыс графикэр ары. Джыдэдэм авархэм ахалъытэх ахэм апэблэгъэ дагъыстан лъэпкъ пшӀыкӀущыр: андийхэр, ахваххэр, ботлиххэр, багулалхэр, годоберинхэр, каратинхэр, тиндалхэр, гамалхэр, бешетинхэр, дидойхэр, кваршинхэр, гунзебхэр, аргинхэр. Авархэр быслъымэных, суннитых. Авар лъэпкъ зэхэуцоным лъапсэу фэхъугъэхэм ащыщых легхэр, гелхэр, каспийхэр, утийхэр. Ахэм къэралыгъоу зэхащэгъагъэм ыцӀагъэу аӀорэр Серира. А къэралыгъом пачъыхьэу иӀагъэмэ ащыщ горэм Авар ыцӀагъ. Я 6-рэ лӀэшӀэгъум авархэр ахэхьэх Авар ыкӀи Мехтулин ханствэм. Авархэр бэрэ яшъхьафитыныгъэ фэбэнагъэх, апэу – монголхэм, арабхэм, тыркухэм, персхэм, ыужым – Урыс пачъыхьэм язэуагъэх. ЛӀыхъужъэу шейх Щамелэ гоуцогъагъэмэ авархэр ащыщых. I92I-рэ илъэсым авархэр Дагъыстан Республикэм хэхьагъэх. Дагъыстан усэкӀошхоу Расул Гамзатовыр авармэ ащыщ.

Last edited 6 years ago by YiFeiBot