НапэкӀуэцӀ Шым и зэхэзекӀуэкӀэхэр и япэрей тхыгъэ щытыкӀэм хэплъэн

'''ЗэхэзекӀуэкӀэ''' — [[шы]]хэм я зекӀуэкӀэ-жэкӀэ. 

Абыхэм къахэкӀыу щыӀэхэр: ''[[Лъэбакъуэ (зэхэзекӀуэкӀэ)|лъэбакъуэ]], лъэбакъуэхъу, ущ, [[Лъэхъу (зэхэзекӀуэкӀэ)|лъэхъу]], [[КӀуэр (зэхэзекӀуэкӀэ)|кӀуэр]], [[ХьэмкӀэ (зэхэзекӀуэкӀэ)|хьэмкӀэ]], [[ХьэмкӀэ теутӀыпщхьэ (зэхэзекӀуэкӀэ)|хьэмкӀэ теутӀыпщхьэ]]''.

ЗэхэзекӀуэкӀэхэр тӀууэ зэхагъэкӀхэ, ахэр — ''зэхэзекӀуэкӀэ къабзэмрэ'', ''цӀыхум къигупшысамрэ'' джоуэ. 

== ЗэхэзекӀуэкӀэ къабзэр ==
=== Лъэбакъуэ ===
[[File:Muybridge horse walking animated.gif|thumb|180px|]]
Лъэбакъуэм дежь [[шы]]м и [[лъакъуэ]]хэр зэкӀэлъыужурэ мэбакъуэ, псалъэм папшъу: сэмэгурабгъу икӀэр — сэмэгурабгъу гупэр, ижьырабгъу икӀэр — ижьырабгъу гупэр джоуэ. ЩызекӀуэм иӀэтыр зы лъакъуэ иэ лъакъуитӀ зэдэгъусу.

Лъэбакъуэ зекӀуэкӀэм и псынкӀагъыр метритӀ зы секундэм хуэдиз. Лъэбакъуэ зэхэзекӀуэкӀэр нэхъыбэм къыздагъэшъхьэпэр хьэлъэзешэшхэм я гъэлъэгъуэнхэм дежь, [[къэру]]уэ яхэлъыр гъэлъэгъуэным, гъэпсыным шъхьэкӀэ. 

==== Лъэбакъуэхъу ====

Лъэбакъуэ зекӀуэкӀэ мыхьэнэ, ауэ шыр нэхъ бгъуэуэ хэбакъукӀурэ зокӀуэ.

=== Лъэхъу ===
[[File:Trot animated.gif|thumb|left|180px|]]
Лъэхъум дежь шыр [[бгъунжырыкӀуэ|бгъунжырыкӀу]] мэбакъуэ, зэдэгъусу зытеувэхэр: сэмэгурабгъу гупэр — ижьырабгъу икӀэр, ижьырабгъу гупэр — сэмэгурабгъу икӀэр. ЩызекӀуэм идежь лъэкъуитӀыр еӀэтыр. 

Лъэхъум зэхэзекӀуэкӀыу ''ущи'' къыхокӀ зы къудаму, лъэхъу хом хуэду

Лъэхъу зекӀуэкӀэм и псынкӀагъыр метрипшъ зы секундэм хуэдиз. Къыздагъэшъхьэпэр нэхъыбэм шыгъажэхэра. ЗэхэзекӀуэкӀэм и цӀэм теухауэ шы лӀэужыгъуэ бжыгъэхэм траӀуа: [[орол лъэхъу|орол]], [[урыс лъэхъу|урыс]], [[фрэндж лъэхъу|фрэндж]], [[америкэ лъэхъу|америкэ]] джоуэ.

=== КӀуэр ===
[[File:Muybridge horse pacing animated.gif|thumb|180px|]]
КӀуэр зэхэзекӀуэкӀэм шым и лъакъуит зы лъэныкъуэхэмкӀэ бакъурэ макӀуэ: сэмырабгъу гупэ — сэмырабгъу икӀэ, ижьырабгъу гупэ — ижьырабгъу икӀэ. КӀуэр [[лъэхъу]]м нэхъри нэхъ псынкӀыу щыт, къушъхьэ шыхэм я зекӀуэкӀэдыдэхэм щыщу ([[Кърым]], [[Къаукъаз]] шыхэм, [[америкэ лъэхъу]]хэми джоуэ). 

КӀуэр [[уанэ]] зытелъым иэ [[гу]]м кӀэшъа шыхэм нэхъ тынч зекӀуэкӀыу къалъытэ.

=== ХьэмкӀэ ===
[[File:Muybridge race horse animated.gif|thumb|left|180px|]]
Шым и нэхъпсынкӀэ зэхэзекӀуэкӀэра, и псынкӀагъыр км 80 сэхьэтым нэсыфыну. ХьэмкӀэр ижьрабгъу иэ сэмэгурабгъу лъэныкъу зэхагъэкӀыр: ижьырабгъу лъэныкъуэм дежь шыр япэ сэмэгурабгъу икӀэ лъакъуэмкӀэ мэбакъуэ, яужым ижьырабгъу икӀэмкӀэ — сэмэгурабгъу гупэмкӀэ, ижьырабгъу гупэмкӀэ, а псом яуж шым и лъакъу хъуар Ӏэтауэ щыту мэхъур, шыр гъогушъхьэм «щохуарзэ». ХьэмкӀэ ижьырабгъу (иэ сэмэгурабгъу) джоуэ кӀеджэр нэхь кӀыхьу щызекӀуэм и ижьырабгъу (иэ сэмэгурабгъу) гупэ лъакъуэр зэриукъуэдим шъхьэкӀэ.

==== ХьэмкӀэ теутӀыпщхьа ====

ХьэмкӀэ зэхэзекӀуэкӀэм и зы къудаму къыхагъэкӀ, зекӀуэкӀэ нэхъ псынкӀэдыдэра. Шым и пкъыр щыжэм дежь и джабэ лъэныкъуэр егъэч, и кӀэбдзитӀыр фӀалъитӀым япэ кӀидзурэ мажэр. Езы зекӀуэкӀэр адрей псомкӀи хьэмкӀэ хуэдэ къабзу щыт.

== Тхылъхэр ==

* ЯХУЭМЫФАЩЭУ лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. ''Шэрджэс А''. 2009 гъ.
* Черкесское наездничество — ЗекӀуэ. ''Марзей А.С.'' Налшыч. «Эльбрус». 2003 гъэ.

{{Шыхэр}}
{{Stub}}
[[Категория:Шыхэр]]