НапэкӀуэцӀ КъуэкӀыпӀэ-Сыбыр Хы и япэрей тхыгъэ щытыкӀэм хэплъэн

{{Sea
| цӀэр                  = КъуэкӀыпӀэ-Сыбыр Хы 
| сурэт                 = East Siberian Sea map.png 
| псалъэкӀэтхэ          = 
| сурэтым и бгъуагъыр   = 
| здыхэтыр              = [[Арктикэ Хышхуэ]]
| кӀыхьэгъыр            = 
| бгъуагъыр             = 
| инагъыр               = 944 600 
| ихуэр                 = 60 700 
| Ӏуфэм и кӀыхьэгъыр    = 
| кууагъ нэхъ иныр      = 358   
| кууагъ курытыр        = 66 
| псызэхэжэм и инагъыр  = 
| псы хэлъадэхэр        = [[Индигиркэ]], [[Колыма]] 
| шӀыпӀэтхыпхъэр        = 
| lat_dir               = N 
| lat_deg               = 72 
| lat_min               = 00 
| lat_sec               = 00 
| lon_dir               = E 
| lon_deg               = 164 
| lon_min               = 00
| lon_sec               = 00 
| Commons               = East Siberian Sea
}} 

'''КъуэкӀыпӀэ-Сыбыр Хы''' ({{lang-ru|Восточно-Сибирское море}}, {{lang-sah|Илин Сибиирдээҕи байҕал}}) — [[Урысей|Урысейм]] и ишхъэрэ Ӏуфэм деж Ӏулъ, Арктикэ Хышхуэм и кӀэух хы. Хыр [[Новосибирск тӀыгухэр|Новосибирск тӀыгухэмрэ]] [[Врангел тӀыгу|Врангел тӀыгумрэ]] я зэхуакум дэлъщ. 
 
Юлий Шокалский и лъэӀум къыхэкӀыу, Урысей хэкумэтх зэхуэсым хым и цӀэр фӀищащ 1935 гъэм, а гъэ дыдэми къэралым а цӀэр хым триубыдащ. XX лъэхъэнэр къихьэх хым иреджэу щтащ ИндигиркэкӀэ е КолымакӀэ. 

== Хэкумэтх == 
[[File:Ice in the East Siberian Sea (RAS NOAA RUSALCA 2009).jpg|thumb|right|upright=1.25|Хыр гъэмахуэм]] 
Хым и инагъыр 944 600 км² мэхъу. И нэхъу ин кууагъыр 358 метрэм нос,  кууагъыр 66 метрэ мэхъу. 

Хыр ӀузэвхэмкӀэ епхащ [[Хы Чукоткэ|хы Чукоткэмрэ]], [[Хы Карск|хы Карскымрэ]]. Хы Ӏуфэр и кумкӀэрэ и къухьэпӀэ лъэныкъуэмкӀэрэ захуу щытщ, псы ирижэхэм къуэр далъэсыкӀауэ. А Ӏуфэм деж пшахъуэ зэтехьапӀэрэ тӀыгурэ куэду Ӏулъхэщ. КъуэкӀыпӀэ ӀыхьэмкӀэ Ӏуфэр джабэу щытщ, абдежым дей иӀэ Ӏуфэ гуэхупӀэхэм я лъэгагъыр 400 метрэм фӀеху. Псом нэхъ нэхъ джабэу щытыр Врангел тӀыгуращ, абы и Ӏуфэр псори джабэ защӀэу щытщ. 

Хым и нэхъыбапӀэ Ӏыхьэм илъэс псом мылым зэщӀищтауэ иӀыгъщ. Гъэмахуэм деж Ӏуфэм деж Ӏулъ мыл тӀыкӀуращ ткӀужыфыр, адрей хы Ӏыхьэм деж мылыр зэри ткӀужкъым. 

Шаууагъыр хым и Ӏыхьэ зэрызхэм Ӏейуэ зэщхьэщокӀхэр, апхуэдэ хы Ӏуфэм деж псым и шууагъыр 5 промил хъууращ, хым икухэм деж шууагъыр 30 промилэм нэс докӀуей. Апхуэдэу зэщхьэщыдзэихуэ абы щиӀэр, хы Ӏуфэм деж, псы къабзэ ин куэд зэрыхэлъадэращ. 

Хым хэлъ тӀыгухэм нэхъ инхэщ — Новосибирск, [[Лах тӀыгухэр|Лах]], [[Де-Лонг тӀыгухэр|Де-Лонг]] тӀыгухэращ. Хым икум тӀыгу зыри итыхэкъым. 

Нэхъыщхьэ портыр — [[Певек]] къалэращ. Хым псэущхьэхэм ящыщу, куэду хэсхэщ туленхэмрэ моржхэмрэ. 

== Псы хэлъадэхэр == 
Хым кӀэщӀхэми, псы псыкуэд холъадэхэр. Абы хэлъадэ псыхэм нэхъ иныр — [[Индигиркэ]] псыращ. Абы нэмыщӀ нэхъ ин псыхэм хэббжэ хъунущ [[Колыма]] псыр. Абыхэм нэхърэ нэхъ жьгъейхэу псы Ӏэджи абы холъадэхэр. 

Ӏуфэм деж хыжьэ куэд дэбзыкӀа хым иӀэщ, абыхэм ящыщу нэхъ инхэщ — Чаун, Омулах, Хром, Колыма хыжьэхэр. 

== Хы лъэгум и релеф == 
Хыр зэрыщыту континетал шелфым телъщ. КъуэкӀыпӀэ ӀыхьэмкӀэ хым и кууагъыр 54 метрэм нос, икумрэ къухьэпӀэ лъэныкъуэхэмкӀэрэ хым и кууагъыр 20 метрэм щӀигъу къудейуэращ. Хым и ишхъэрэ ӀыхьэмкӀэ кууагъэхэр 200 метрэм фӀеху. Псом нэхъ нэхъ куу дыдэ пӀэр хым и ишхъэрэ пӀэм деж хозэ. А пӀэм деж хым и кууагъыр 915 метрэм нэс йох. 

== Температурэ режим == 
Хыпсым и температурэхэр Ӏейуэ мащӀэхэщ илъэс псом. И ишхъэрэ ӀыхьэмкӀэ температурэр илъэс псом −1,8 °C фӀэкӀкъым. И ипшэ ӀыхьэмкӀэ, Ӏуфэм Ӏулъ псыхэм я температурэр гъэмахуэм +5° нэс докӀуей. Псом нэхърэ нэхъ хуабэ хыр щыхъур гъэмахуэм и кӀэм деж, апщыгъуэхэм псыпэхэм деж температурэр +7°С нос. 

== ТехьэпӀэхэр ==
* [http://tapemark.narod.ru/more/15.html Восточно-Сибирское море] ''А. Д. Добровольский, Б. С. Залогин.'' я тхылъ. «Моря СССР». 1982 гъэ. 

== Литературэ ==
* ''Шамраев Ю. И., Шишкина Л. А.'' Океанология. Л.: Гидрометеоиздат, 1980 гъэ. 


{{Арктикэ Хышхуэ}} 

[[Категориэ:Арктикэ Хышхуэм и хыхэр]] 
[[Категориэ:Урысейм и хыхэр]]