Убыхыбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Content deleted Content added
27 сатырыр 27 сатырыр


== Тхыпкъылъэхэр ==
== Тхыпкъылъэхэр ==

[[Кирил тхыпкъылъэ|Кирил тхыпкъэхэмкӀэ]] зэхэгъувар —
{| class="wikitable"
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | А а

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Бъ бъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | В в

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Въ въ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гу гу

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гь гь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ѓ ѓ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғ ғ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғу ғу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғъ ғъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғъу ғъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғь ғь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕ ҕ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ду ду

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Џ џ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҽ ҽ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҼӀ ҽӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | S s

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Жу жу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӝ ӝ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӟ ӟ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӟу ӟу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | И и

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ј ј

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | К к

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ку ку

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Кь кь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀ кӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀу кӀу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀь кӀь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қ қ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қу қу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қъ қъ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қъу қъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қь қь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀ қӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀу қӀу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀъ қӀъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀъу қӀъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀь қӀь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӆ ӆ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ӅӀ ӆӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | М м

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Мъ мъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | О о

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҩ ҩ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | П п

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | С с

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҫ ҫ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҫу ҫу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ту ту

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ТӀ тӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ТӀу тӀу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | У у

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Уъ уъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳ ҳ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳу ҳу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳъ ҳъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳъу ҳъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳь ҳь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ЦӀ цӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҵ ҵ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ЧӀ чӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҹ ҹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҹу ҹу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҸӀ ҹӀ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҸӀу ҹӀу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Шу шу

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӏ Ӏ

| colspan="5" |
|}

[[Латин тхыпкъылъэ|Латин тхыпкъэхэмкӀэ]] зэхэгъувар —
[[Латин тхыпкъылъэ|Латин тхыпкъэхэмкӀэ]] зэхэгъувар —
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"

18:10, 27 ЩӀышылэ 2020 версие

Убыхыбзэ
Зэрзэджэр: tʷaχəbza
Къэралхэр: Убых хэку, XIX лъэхъэнэм и кум щыкӀэдзауэ Тыркум
Хэкухэр: Къаукъазым хы ФӀыцӀэм Ӏулъ Ӏуфэр, Тыркум — Балыкесир
Дунем тетыжькъым: 1992 гъэм Тевфик Есенч дунем ехыжьа — яужырей бзэр зышъу къэнэжьатэр
Классификациэ
Категориэ: Еуразиэм и бзэхэр
Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта)
Абазэ-адыгэ унагъуэбзэ
Тхыбзэр: Тхыбзэншэ
Бзэ кодхэр
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3: uby

Убыхыбзэ (уб-бз. tʷaχəbza — туахэбза) — дунем темытыжь бзэ, абазэ-адыгэбзэ унагъуэм я щыщ. Убых лъэпкъым яуэ, 1990 гъэм нэгъунэ ирапсалъу.

Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм, Ишъхъэрэ Къаукъазым, иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт ПсышӀуап (Лазаревскэ), Курыт, Хъуэпсэ къедзыгъуэхэр Щачэ-къалэм. 1860 гъэхэм Къаукъаз зауэр щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур адыгэ иэ абазэ къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.

Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа Тефик Есенчыр 1992 гъэм дунем ехыжьа Тыркум щыпсэуауэ.

Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа (абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" Ипшъэ Африкэм щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.

Тхыпкъылъэхэр

Латин тхыпкъэхэмкӀэ зэхэгъувар —

А а Ә ә B b Bƹ bƹ C c Ç ç Ç' ç' Č č
Čw čw Č' č' Čw' čw' Ċ ċ Ċ' ċ' D d Dw dw Ḑ ḑ
Ḋ ḋ Ď ď E e F f G g Gw gw Gy gy Ğ ğ
Ġ ġ H h Ḣ ḣ I ı İ i J j Jw jw K k
Kw kw Ky ky K' k' Kw' kw' Ky' ky' L l Ł ł Ł' ł'
M m Mƹ mƹ N n O o Ö ö P p Pƹ pƹ P' p'
Pƹ' pƹ' Q q Qw qw Qy qy Qƹ qƹ Qƹw qƹw Q' q' Qw' qw'
Qy' qy' Qƹ' qƹ' Qƹw' qƹw' R r Ř ř Řw řw Řy řy Řƹ řƹ
Řƹw řƹw S s Ş ş Şw şw Š š Šw šw Ṡ ṡ T t
T' t' Tw' tw' Ţ ţ Ţ' ţ' U u Ü ü V v Vƹ vƹ
W w Wƹ wƹ X x Xw xw Xy xy Xƹ xƹ Xƹw xƹw Y y
Z z Ž ž Žƹ žƹ ƹ '

Убых псалъалъэ

  • абгъьа - абгъуэ
  • абына - мэз
  • аба - сымаджэ, лъэрмыхь Саба - сысымаджэ
  • аба цуыйа - сымаджэщ
  • абаплъа - Ӏазэ
  • абащ - уз
  • агъанцlуыхъ - япэрей
  • агъатlкъуыхъ - етӀуанэ
  • уа - хьэ
  • адыга - адыгэ
  • агьа - бзаджэ, къытехьа. Сыгьа агьа - скъытехьа.
  • агьары - пщылӀ
  • бач - баш
  • бзы - псы

--- ЛъытакIэ

  • за - зы
  • ткъIуа - тIу
  • шъа - щы
  • плIы - плIы
  • щхы - тху
  • фы - хы
  • блы - блы
  • гъуа - и
  • бгъьы - бгъу
  • жъуы - пшIы


ТехьэпӀэхэр

Last edited 6 years ago by YiFeiBot