Титикакэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
1 сатырыр 1 сатырыр
'''Титикакэ''' ({{lang-es|Titicaca}}, {{lang-qu|Titiqaqa}}, {{lang-ay|Titiqaqa}}) - [[Ипшъэ Америкэ|Ипщэ Америкэм]] псынэпс псыитхэм щынэхъиндыдэщ<ref>[http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5080/ Lake Titicaca], на сайте Всемирного наследия ЮНЕСКО.</ref>. Гуэлу хъуам етӀыуанэ увыпӀэр щиӀыгъщ. Мы псым ицӀэр [[кечуэ]] лъэпкъым и бзэм [[пумэ]] [[къыр]] жоу къокӀ (тити - пумэ, кака - къыр).
'''Титикакэ''' ({{lang-es|Titicaca}}) - [[Ипшъэ Америкэ|Ипщэ Америкэм]] псынэпс псыитхэм щынэхъиндыдэщ<ref>[http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5080/ Lake Titicaca], на сайте Всемирного наследия ЮНЕСКО.</ref>. Гуэлу хъуам етӀыуанэ увыпӀэр щиӀыгъщ. Мы псым ицӀэр [[кечуэ]] лъэпкъым и бзэм [[пумэ]] [[къыр]] жоу къокӀ (тити - пумэ, кака - къыр).


==Тхыдэ==
==Тхыдэ==
[[Файл:Cieza-de-Leon-Titicaca.jpg|Еуропэм гуэлыр япэдыдэу зэралъэгъуауэщыта сурэт (1553)]]
[[File :Cieza-de-Leon-Titicaca.jpg|thumb|220px|Еуропехэм гуэлыр япэдыдэу зэралъэгъуауэщыта сурэт (1553)]]


Титикакэ псыитыр [[Андытх|Андытхым]] [[Перу|Перумрэ]] [[Бэливиэ|Бэливиемрэ]] язэхуакум дэт метрэ 3812-м зи лъэгагъ [[бгыуан|бгыуанышхуэм]] итщ. Псыщхьэм иинагъыр км² 8300 мэхъу. ЩӀэныгъэлӀхэм щӀыпӀэ щытыкӀэхэм (топографие), псэущхьэхэм, химиэ зэхэлъыкӀэм щыкӀэлъыплъым къагъэунэхуащ Титикакэр зы уахътэ гуэрым хылъэу зэрыщытар метрэ 3750-кӀэ нэхъ лахъшэу итыу. ЩӀэныгъэлӀхэм зэрабжымкӀэ Титикакэр илъэс милыуанищэ ипэ хым щыщу щытащ. Иджыри къыздэсым а псым хэс псэущхьэхэр янэхъыбапӀэмкӀэ [[хыхэс бдзэжьей|хыхэс бдзэжьейхэщ]], [[хыхэс алыркъэш теплъэ|хыхэс алыркъэш теплъэм]] щыщхэщ. Щыхьэт тхуэхъунущ псы Ӏуфэм къекӀуэкӀ псыпыхупӀэхэр, къэнэжа псэущхьэ диижахэр. Андытхыр [[бгытещӀэ|бгытещӀэщӀэщ]], ди уахътэми къокӀ, икӀыхьагъ псоми щызэхуэмыдэми (ипщэмкӀэ - нэхъ хуэмэу, ищхъэрэмкӀэ - нэхъ хуабжьэу) хохъуэ.
Титикакэ псыитыр [[Андытх|Андытхым]] [[Перу|Перумрэ]] [[Бэливиэ|Бэливиемрэ]] язэхуакум дэт метрэ 3812-м зи лъэгагъ [[бгыуан|бгыуанышхуэм]] итщ. Псыщхьэм иинагъыр км² 8300 мэхъу. ЩӀэныгъэлӀхэм щӀыпӀэ щытыкӀэхэм (топографие), псэущхьэхэм, химиэ зэхэлъыкӀэм щыкӀэлъыплъым къагъэунэхуащ Титикакэр зы уахътэ гуэрым хылъэу зэрыщытар метрэ 3750-кӀэ нэхъ лахъшэу итыу. ЩӀэныгъэлӀхэм зэрабжымкӀэ Титикакэр илъэс милыуанищэ ипэ хым щыщу щытащ. Иджыри къыздэсым а псым хэс псэущхьэхэр янэхъыбапӀэмкӀэ [[хыхэс бдзэжьей|хыхэс бдзэжьейхэщ]], [[хыхэс алыркъэш теплъэ|хыхэс алыркъэш теплъэм]] щыщхэщ. Щыхьэт тхуэхъунущ псы Ӏуфэм къекӀуэкӀ псыпыхупӀэхэр, къэнэжа псэущхьэ диижахэр. Андытхыр [[бгытещӀэ|бгытещӀэщӀэщ]], ди уахътэми къокӀ, икӀыхьагъ псоми щызэхуэмыдэми (ипщэмкӀэ - нэхъ хуэмэу, ищхъэрэмкӀэ - нэхъ хуабжьэу) хохъуэ.
20 сатырыр 20 сатырыр


==Примечания==
==Примечания==
{{Reflist}}
{{примечания}}

{{Geo-stub}}

[[Категориэ:Ипщэ Америкэм и псыхъурейхэр]]

17:29, 22 Мазае 2014 версие

Титикакэ (исп-бз. Titicaca) - Ипщэ Америкэм псынэпс псыитхэм щынэхъиндыдэщ[1]. Гуэлу хъуам етӀыуанэ увыпӀэр щиӀыгъщ. Мы псым ицӀэр кечуэ лъэпкъым и бзэм пумэ къыр жоу къокӀ (тити - пумэ, кака - къыр).

Тхыдэ

Еуропехэм гуэлыр япэдыдэу зэралъэгъуауэщыта сурэт (1553)

Титикакэ псыитыр Андытхым Перумрэ Бэливиемрэ язэхуакум дэт метрэ 3812-м зи лъэгагъ бгыуанышхуэм итщ. Псыщхьэм иинагъыр км² 8300 мэхъу. ЩӀэныгъэлӀхэм щӀыпӀэ щытыкӀэхэм (топографие), псэущхьэхэм, химиэ зэхэлъыкӀэм щыкӀэлъыплъым къагъэунэхуащ Титикакэр зы уахътэ гуэрым хылъэу зэрыщытар метрэ 3750-кӀэ нэхъ лахъшэу итыу. ЩӀэныгъэлӀхэм зэрабжымкӀэ Титикакэр илъэс милыуанищэ ипэ хым щыщу щытащ. Иджыри къыздэсым а псым хэс псэущхьэхэр янэхъыбапӀэмкӀэ хыхэс бдзэжьейхэщ, хыхэс алыркъэш теплъэм щыщхэщ. Щыхьэт тхуэхъунущ псы Ӏуфэм къекӀуэкӀ псыпыхупӀэхэр, къэнэжа псэущхьэ диижахэр. Андытхыр бгытещӀэщӀэщ, ди уахътэми къокӀ, икӀыхьагъ псоми щызэхуэмыдэми (ипщэмкӀэ - нэхъ хуэмэу, ищхъэрэмкӀэ - нэхъ хуабжьэу) хохъуэ.

ЦӀэм икъытехъукӀыныгъэр

Мы иджырей цӀэр псыитым къезытахэр эспанхэращ, абы ипэ кечуэ лъэпкъыр псым зэреджэтыр «Мамакота», абы ипэж «Пукинэпс» пукинэ лъэпкъ щыпсэум ицӀэкӀэ[2].

ИӀыпхъэр

Гуэлыр Перумрэ Бэливиемрэ я гъунапкъэм тетщ, Алтиплано къурш щыгум. Илъэсым и уахътэм елъытауэ км² 8300 хъу псыщхьэм иинагъым зехъуэж хэщӀ-хэхъуэурэ. Псым икуагъыр метрэ 281 мэхъу. Гуэлым икуркупсэм итемпературэм зэи зихъуэжкъым, 10-12°C мэхъу, ауэ жэщым псыӀуфэхэр щыдий къохъу кӀэщӀ-кӀэщӀыу. Гуэлым холъадэ мылылъэхэм къыщӀэж псыхъуэ бжыгъэу 300-м нэс, къыхэжыр зыпсзакъуэщ - Десэгуэдеро, ари Бэливием ит Поопо псыитым холъадэж. Псыитым ипс игъэкӀуэдым инахъыбэр дыгъэм Ӏех (%95), адрей %5-р Десэгуэдеро'псым ехь. Псым ишугъагъыр 1-м щӀигъукъым, аращи ар псыкъабзэу уеджэхъунущ. ПсыӀуфэм тет къалэхэм янэхъиндыдэр Пунэщ. Абы намыщӀ щыпсэу лъэпкъхэм ящыщ ӀурэскӀэ зэджэ псым тет псытӀыгу ӀэрыщӀхэм щопсэухэ.

ПсыщӀагъ лэжьыгъэхэр

Е-2000-й илъэсым урым щӀэныгъэлӀхэм Титикакэм метрэ-30 кууагъым нывэкӀэ къищӀыкӀауэ бгыгъунэкIухьрэ, 1 км хъу блынрэ, нывэм къыхэӀущӀыкӀауэ цӀыхущхьэрэ щагъуэтащ. КъызэралъытэмкӀэ къагъуэта пкъыгъуэхэм яныбжьыр илъэс 1500-м нос. Лъэпкъым яӀуэрыӀуатэм зэрыжыӀэмкӀэ Титикакэпсым и лъабжьэ дыдэм Ванакуу къалэжьыр щӀэтщ[3]

Примечания

  1. Lake Titicaca, на сайте Всемирного наследия ЮНЕСКО.
  2. Guamán Yoma de Ayala, 1615: 171, 178
  3. «Древние пришельцы. Подводные миры» (ин-бз. Ancient Aliens. Underwater Worlds) — научно-популярный фильм, снятый в 2011 г.