Убыхыбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
25 сатырыр 25 сатырыр


Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" [[Африкэ|Ипшъэ Африкэм]] щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.
Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" [[Африкэ|Ипшъэ Африкэм]] щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.

== Тхыпкъылъэхэр ==

Кирил тхыпкъэхэмкэ зэхэгъувар -
{| class="wikitable"
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | А а

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Бъ бъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | В в

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Въ въ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гу гу

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гь гь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ѓ ѓ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғ ғ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғу ғу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғъ ғъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғъу ғъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ғь ғь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕ ҕ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ду ду

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Џ џ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҽ ҽ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҼӀ ҽӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | S s

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Жу жу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӝ ӝ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӟ ӟ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӟу ӟу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | И и

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ј ј

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | К к

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ку ку

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Кь кь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀ кӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀу кӏу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀь кӏь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қ қ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қу қу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қъ қъ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қъу қъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қь қь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀ қӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀу қӏу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀъ қӏъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀъу қӏъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҚӀь қӏь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӆ ӆ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ӅӀ ӆӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | М м

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Мъ мъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | О о

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҩ ҩ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | П п

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | С с

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҫ ҫ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҫу ҫу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ту ту

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ТӀ тӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ТӀу тӏу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | У у

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Уъ уъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳ ҳ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳу ҳу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳъ ҳъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳъу ҳъу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳь ҳь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ЦӀ цӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҵ ҵ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ЧӀ чӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҹ ҹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҹу ҹу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҸӀ ҹӏ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ҸӀу ҹӏу

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Шу шу

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ъ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ь

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӏ ӏ

| colspan="5" |
|}


== Убых псалъалъэ ==
== Убых псалъалъэ ==

23:47, 19 Мазае 2012 версие

Убыхыбзэ
Зэрзэджэр: tʷaχəbza
Къэралхэр: Убых хэку, XIX лъэхъэнэм и кум щыкӀэдзауэ Тыркум
Хэкухэр: Къаукъазым хы ФӀыцӀэм Ӏулъ Ӏуфэр, Тыркум — Балыкесир
Дунем тетыжькъым: 1992 гъэм Тевфик Есенч дунем ехыжьа — яужырей бзэр зышъу къэнэжьатэр
Классификациэ
Категориэ: Еуразиэм и бзэхэр
Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта)
Абазэ-адыгэ унагъуэбзэ
Тхыбзэр: Тхыбзэншэ
Бзэ кодхэр
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3: uby

Убыхыбзэ — дунем темытыжь бзэ, абазэ-адыгэбзэ унагъуэм я щыщ. Убых лъэпкъым яуэ, 1990 гъэм нэгъунэ ирапсалъу.

Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм, Ишъхъэрэ Къаукъазым, иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт Лазаревскэ, Курыт, Хьуэдзэ куейхэр Щачэ-къалэм. 1860 гъэхэм Къаукъаз зауэр щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур адыгэ иэ абазэ къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.

Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа Тефик Есенчыр 1992 гъэм дунем ехыжьа Тыркум щыпсоуауэ.

Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" Ипшъэ Африкэм щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.

Тхыпкъылъэхэр

Кирил тхыпкъэхэмкэ зэхэгъувар -

А а Ә ә Б б Бъ бъ В в Въ въ Г г Гу гу
Гь гь Ѓ ѓ Ғ ғ Ғу ғу Ғъ ғъ Ғъу ғъу Ғь ғь Ҕ ҕ
Д д Ду ду Џ џ Е е Ҽ ҽ ҼӀ ҽӏ S s Ж ж
Жу жу Ӝ ӝ Ӟ ӟ Ӟу ӟу И и Й й Ј ј К к
Ку ку Кь кь КӀ кӏ КӀу кӏу КӀь кӏь Қ қ Қу қу Қъ қъ
Қъу қъу Қь қь ҚӀ қӏ ҚӀу қӏу ҚӀъ қӏъ ҚӀъу қӏъу ҚӀь қӏь Л л
Ӆ ӆ ӅӀ ӆӏ М м Мъ мъ Н н Ы ы О о Ҩ ҩ
Ө ө П п Р р С с Ҫ ҫ Ҫу ҫу Т т Ту ту
ТӀ тӏ ТӀу тӏу У у Уъ уъ Ү ү Ф ф Һ һ Х х
Ҳ ҳ Ҳу ҳу Ҳъ ҳъ Ҳъу ҳъу Ҳь ҳь Ц ц ЦӀ цӏ Ҵ ҵ
Ч ч ЧӀ чӏ Ҹ ҹ Ҹу ҹу ҸӀ ҹӏ ҸӀу ҹӏу Ш ш Шу шу
ъ Ы ы ь Я я Ӏ ӏ

Убых псалъалъэ

  • абгъьа - абгъуэ
  • абына - мэз
  • аба - сымаджэ, лъэрмыхь Саба - сысымаджэ
  • аба цуыйа - сымаджэщ
  • абаплъа - Ӏазэ
  • абащ - уз
  • агъанцlуыхъ - япэрей
  • агъатlкъуыхъ - етӀуанэ
  • уа - хьэ
  • адыга - адыгэ
  • агьа - бзаджэ, къытехьа. Сыгьа агьа - скъытехьа.
  • агьары - пщылӀ
  • бач - баш
  • бзы - псы

--- ЛъытакIэ

  • за - зы
  • ткъIуа - тIу
  • шъа - щы
  • плIы - плIы
  • щхы - тфы
  • фы - хы
  • блы - блы
  • гъуа - и
  • бгъьы - бгъу
  • жъуы - пшIы

Last edited 6 years ago by YiFeiBot