Ипшэ Америкэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Content deleted Content added
цӀ r2.7.1) (робот изменил: ps:سوېلي امريکا
цӀ r2.7.1) (робот добавил: ilo:Abagatan nga Amerika
189 сатырыр 189 сатырыр
[[ie:America del Sud]]
[[ie:America del Sud]]
[[ig:South Amerika]]
[[ig:South Amerika]]
[[ilo:Abagatan nga Amerika]]
[[io:Sud-Amerika]]
[[io:Sud-Amerika]]
[[is:Suður-Ameríka]]
[[is:Suður-Ameríka]]

14:31, 18 ЩӀышылэ 2012 версие

Ипшъэ Америкэ — ипшъэ шlыпlэ Америкэм, Шlыгум Икъуэхьапlэмрэ Ипшъэ Лъэныкъуэм щыхэт. Тlумщыгъуи ишlыпlэ гуэрэхэр Ишъхъэрэ Лъэныкъуэм хеубыдэ. Хыхэм lуфэ здиlар: Шъэху океаным - къуэхьапlэмкlэ, Атлантикэм - къуэкlыпlэмкlэ, и гъунапкъэхэр Иишъхъэрэ Америкэм и де Дариэн lузэвымкlэ, Кариб хымкlэ ирокlуэ.

Ипшъэ Америкэм абы пэмыкlыу бжыгъэ хы тlыгу амэ хабжэ, абыхэм янэхъыбэхэр къэрал хэтхэм яуэ. Кэриб хы тlыгухэр Ишъхъэрэ Америкэм хабжэ. Ипшъэ Америкэм икъэрал Кариб хым илъхэр абы хэт: Колумбиэ, Венесуэлэ, Гайанэ, Суринам, Фрэндж Гуианэ яцlэр - Кэриб Ипшъэ Америкэ

Псалъэ "Америкэр" япэдыду ицlу тезытхар итхыпхъэм Мартин Валдзэмуллер, а итхыпхъэм шlыпlэм латиныбзэкlэ Америго Веспуччи ицlэр тритха. А хулъхугъэра жызыlар Христофор Колумбым къыгъуэта шlыпlэхэр Индиэкъым, ахэр Хэку Кlэхэ, япэкlэ Еуропэм ямышъахэр.

Шlылъэм иинагъыр - 17,8 милыуан км², джылу дэсыр - 385, 742, 554.

Тхыдэр

Шlылъэм итхыдэр щыуэ бгуэч хъуну. Япэрер - лъэпlкъ исахэм (Еуропэм имыубыд кlышъэ) язэфlэувэкlэр, къэру къыщаштам, яхэкlуэдэжьыгъэр. Етlыуану - Еуропэ къэралхэм яубыдын щыкlадзар (Конкиста) - 1500-1800 гъэхэм. А гъэхэм шlылъэм инэхъыбэр къэралитlым яlыгът (Эспаниэмрэ Португалиэмрэ) Апщыгъуэра лэтин-амэрикэм икъэрал нэхъыбэм ябзэри, экономикэри, къэралыгъуэри щызэфlэувар.

Къэралхэр

Къэралыр Инагъыр (км²) Джылу дэсыр (2008 гъэмкӀэ)
1. Архентинэ 2,766,089 40,677,348
2. Боливиэ 1,098,580 8,857,870
3. Бразил 8,514,877 191,908,598
4. Венесуэлэ 912,050 26,414,815
5. Гайанэ 214,970 770,794
6. Колумбиэ 1,138,910 45,013,674
7. Парагуай 406,750 6,347,884
8. Перу 1,285,220 27,925,628
9. Суринам 163,270 438,144
10. Уругуай 176,220 3,477,778
11. Фолклэнд хы тӀыгухэр (Архентинэрэ Британиэшхуэрэ зэпаубыд) 12,173 2,967
12. Фрэндж Гуианэ (Фрэндж) 91,000 209,000
13. Чили 756,950 16,454,143
14. Экуадор 283,560 13,927,650
15. Ишъхърэ Джэрджэрэ, Ишъхърэ Сандыуч хы тӀыгухэр 3,093 20

Лъэпlкъхэр

Файл:Moxeno.jpg

Этникэмкlэ Ипшъэ Америкэ щыуэ бгуэч хъуну: индехэр, еуропэхэр, африканхэр. Колумбиэ, Экуадор, Венесуэлэ къэралхэм янэхъыбу дэсыр лъэпlкъ зэхэпхъа ( эспанхэмрэ лъэпlкъ исахэмрэ къатекlахэр ). Къэралитl къуэдем: Перурэ Боливиэрэ индехэм янэхъыбаlуэр. Брэзил, Колумбиэ, Венесуэлэ нэхъыбэ хъухэр африканхэра. Архентинэм, Чили, Брэзилым нэхъыбэхэр еуропэм къикlахэм ящыщ - Эспаниэмрэ Урымымрэ. Брэзилым португалхэр, джэрмэнхэр, урымхэр, эспанхэр джоуэ янэхъыбу мэпсо.

Бзэр

Ипшъэ Америкэм бзэ нэхъ яшъэхэр португалымрэ, эспаныбзэмрэ, Португал бзэмкlэ здэпсалъэхэр Бразилым, ар 50 % джылу хъуам Ипшъэ Америкэм исхэм. Эспаныбзэр Ипшъэ Америкэм и нэхъыбэ къэралхэм ибзэ lэташъхьа. Абы пэмыкlыу индеэхэм ябзэхэр: кечуа ( Экуадорым, Боливиэ, Перум джоуэ ), гуарани ( Парагуайрэ Боливиэрэ ), араукани бзэр ( Чилирэ Архентинэрэ )

Бзэхэмрэ, джылу зезыхьа-псалъэхэмрэ