Убыхыбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Content deleted Content added
226 сатырыр 226 сатырыр


| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӏ Ӏ
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӏ Ӏ

| colspan="5" |
|}

[[Латин тхыпкъылъэ|Латин тхыпкъэхэмкӀэ]] зэхэгъувар —
{| class="wikitable"
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | А а

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | B b

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Bƹ bƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | C c

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ç ç

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ç' ç'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Č č

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Čw čw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Č' č'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Čw' čw'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ċ ċ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ċ' ċ'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | D d

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Dw dw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ḑ ḑ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ḋ ḋ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ď ď

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | E e

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | F f

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | G g

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Gw gw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Gy gy

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ğ ğ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ġ ġ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | H h

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ḣ ḣ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | I ı

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | İ i

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | J j

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Jw jw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | K k

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Kw kw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ky ky

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | K' k'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Kw' kw'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ky' ky'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | L l

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ł ł

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ł' ł'

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | M m

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Mƹ mƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | N n

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | O o

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ö ö

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | P p

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Pƹ pƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | P' p'

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Pƹ' pƹ'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Q q

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qw qw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qy qy

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qƹ qƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qƹw qƹw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Q' q'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qw' qw'

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qy' qy'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qƹ' qƹ'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Qƹw' qƹw'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | R r

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ř ř

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Řw řw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Řy řy

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Řƹ řƹ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Řƹw řƹw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | S s

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ş ş

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Şw şw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Š š

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Šw šw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ṡ ṡ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | T t

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | T' t'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Tw' tw'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ţ ţ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ţ' ţ'

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | U u

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ü ü

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | V v

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Vƹ vƹ

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | W w

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Wƹ wƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | X x

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Xw xw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Xy xy

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Xƹ xƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Xƹw xƹw

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y

|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ž ž

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Žƹ žƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | ƹ

| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | '


| colspan="5" |
| colspan="5" |

01:02, 20 Мазае 2012 версие

Убыхыбзэ
Зэрзэджэр: tʷaχəbza
Къэралхэр: Убых хэку, XIX лъэхъэнэм и кум щыкӀэдзауэ Тыркум
Хэкухэр: Къаукъазым хы ФӀыцӀэм Ӏулъ Ӏуфэр, Тыркум — Балыкесир
Дунем тетыжькъым: 1992 гъэм Тевфик Есенч дунем ехыжьа — яужырей бзэр зышъу къэнэжьатэр
Классификациэ
Категориэ: Еуразиэм и бзэхэр
Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта)
Абазэ-адыгэ унагъуэбзэ
Тхыбзэр: Тхыбзэншэ
Бзэ кодхэр
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3: uby

Убыхыбзэ — дунем темытыжь бзэ, абазэ-адыгэбзэ унагъуэм я щыщ. Убых лъэпкъым яуэ, 1990 гъэм нэгъунэ ирапсалъу.

Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм, Ишъхъэрэ Къаукъазым, иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт Лазаревскэ, Курыт, Хьуэдзэ куейхэр Щачэ-къалэм. 1860 гъэхэм Къаукъаз зауэр щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур адыгэ иэ абазэ къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.

Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа Тефик Есенчыр 1992 гъэм дунем ехыжьа Тыркум щыпсоуауэ.

Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" Ипшъэ Африкэм щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.

Тхыпкъылъэхэр

Кирил тхыпкъэхэмкӀэ зэхэгъувар —

А а Ә ә Б б Бъ бъ В в Въ въ Г г Гу гу
Гь гь Ѓ ѓ Ғ ғ Ғу ғу Ғъ ғъ Ғъу ғъу Ғь ғь Ҕ ҕ
Д д Ду ду Џ џ Е е Ҽ ҽ ҼӀ ҽӀ S s Ж ж
Жу жу Ӝ ӝ Ӟ ӟ Ӟу ӟу И и Й й Ј ј К к
Ку ку Кь кь КӀ кӀ КӀу кӀу КӀь кӀь Қ қ Қу қу Қъ қъ
Қъу қъу Қь қь ҚӀ қӀ ҚӀу қӀу ҚӀъ қӀъ ҚӀъу қӀъу ҚӀь қӀь Л л
Ӆ ӆ ӅӀ ӆӀ М м Мъ мъ Н н Ы ы О о Ҩ ҩ
Ө ө П п Р р С с Ҫ ҫ Ҫу ҫу Т т Ту ту
ТӀ тӀ ТӀу тӀу У у Уъ уъ Ү ү Ф ф Һ һ Х х
Ҳ ҳ Ҳу ҳу Ҳъ ҳъ Ҳъу ҳъу Ҳь ҳь Ц ц ЦӀ цӀ Ҵ ҵ
Ч ч ЧӀ чӀ Ҹ ҹ Ҹу ҹу ҸӀ ҹӀ ҸӀу ҹӀу Ш ш Шу шу
ъ Ы ы ь Я я Ӏ Ӏ

Латин тхыпкъэхэмкӀэ зэхэгъувар —

А а Ә ә B b Bƹ bƹ C c Ç ç Ç' ç' Č č
Čw čw Č' č' Čw' čw' Ċ ċ Ċ' ċ' D d Dw dw Ḑ ḑ
Ḋ ḋ Ď ď E e F f G g Gw gw Gy gy Ğ ğ
Ġ ġ H h Ḣ ḣ I ı İ i J j Jw jw K k
Kw kw Ky ky K' k' Kw' kw' Ky' ky' L l Ł ł Ł' ł'
M m Mƹ mƹ N n O o Ö ö P p Pƹ pƹ P' p'
Pƹ' pƹ' Q q Qw qw Qy qy Qƹ qƹ Qƹw qƹw Q' q' Qw' qw'
Qy' qy' Qƹ' qƹ' Qƹw' qƹw' R r Ř ř Řw řw Řy řy Řƹ řƹ
Řƹw řƹw S s Ş ş Şw şw Š š Šw šw Ṡ ṡ T t
T' t' Tw' tw' Ţ ţ Ţ' ţ' U u Ü ü V v Vƹ vƹ
W w Wƹ wƹ X x Xw xw Xy xy Xƹ xƹ Xƹw xƹw Y y
Z z Ž ž Žƹ žƹ ƹ '

Убых псалъалъэ

  • абгъьа - абгъуэ
  • абына - мэз
  • аба - сымаджэ, лъэрмыхь Саба - сысымаджэ
  • аба цуыйа - сымаджэщ
  • абаплъа - Ӏазэ
  • абащ - уз
  • агъанцlуыхъ - япэрей
  • агъатlкъуыхъ - етӀуанэ
  • уа - хьэ
  • адыга - адыгэ
  • агьа - бзаджэ, къытехьа. Сыгьа агьа - скъытехьа.
  • агьары - пщылӀ
  • бач - баш
  • бзы - псы

--- ЛъытакIэ

  • за - зы
  • ткъIуа - тIу
  • шъа - щы
  • плIы - плIы
  • щхы - тфы
  • фы - хы
  • блы - блы
  • гъуа - и
  • бгъьы - бгъу
  • жъуы - пшIы

Last edited 6 years ago by YiFeiBot