Убыхыбзэ

Убыхыбзэ
Зэрзэджэр:	tʷaχəbza
Къэралхэр:	Убых хэку, XIX лъэхъэнэм и кум щыкӀэдзауэ Тыркум
Хэкухэр:	Къаукъазым хы ФӀыцӀэм Ӏулъ Ӏуфэр, Тыркум — Балыкесир
Дунем тетыжькъым:	1992 гъэм Тевфик Есенч дунем ехыжьа — яужырей бзэр зышъу къэнэжьатэр
Классификациэ
Категориэ:	Еуразиэм и бзэхэр
Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта) Абазэ-адыгэ унагъуэбзэ
Тхыбзэр:	Тхыбзэншэ
Бзэ кодхэр
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	uby

Убыхыбзэ — дунем темытыжь бзэ, абазэ-адыгэбзэ унагъуэм я щыщ. Убых лъэпкъым яуэ, 1990 гъэм нэгъунэ ирапсалъу.

Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм, Ишъхъэрэ Къаукъазым, иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт Лазаревскэ, Курыт, Хьуэдзэ куейхэр Щачэ-къалэм. 1860 гъэхэм Къаукъаз зауэр щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур адыгэ иэ абазэ къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.

Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа Тефик Есенчыр 1992 гъэм дунем ехыжьа Тыркум щыпсоуауэ.

Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" Ипшъэ Африкэм щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.

Убых псалъалъэ

• абгъьа - абгъуэ
• абына - мэз
• аба - сымаджэ, лъэрмыхь Саба - сысымаджэ
• аба цуыйа - сымаджэщ
• абаплъа - Ӏазэ
• абащ - уз
• агъанцlуыхъ - япэрей
• агъатlкъуыхъ - етӀуанэ
• уа - хьэ
• адыга - адыгэ
• агьа - бзаджэ, къытехьа. Сыгьа агьа - скъытехьа.
• агьары - пщылӀ
• бач - баш
• бзы - псы

--- ЛъытакIэ

• за - зы
• ткъIуа - тIу
• шъа - щы
• плIы - плIы
• щхы - тфы
• фы - хы
• блы - блы
• гъуа - и
• бгъьы - бгъу
• жъуы - пшIы