Адыгэ автоном куей

Тхыгъэр къыздрахар Уикипедиэ
Адыгэ автоном куей
Черкесская автономная область
Къэрал РССЗ
Зыхэхьэр УРСФС
Хиубыдэр 5 куейуэ
Къалэнэхъышъхьэ Черкесск къалэ (Ежово-Черкесск, Сулимов, Баталпашинск)
Махуэ щыхэлъхьар 1928—1957
Нэхъышъхьэбзэхэр ур-бз., адыгэбзэ
Джылэр (1939) 92,9 мин цӀыху
Лъэпкъ дэсхэр урысхэр — 58,3 %;
адыгэхэр — 17,2 %;
абазэхэр — 11,0 %

Адыгэ автоном куей (урбз. Черкесская автономная область) — РССЗ1928-1957 гъэхэм административ шӀыпӀу къыхагъэкӀыт. 1928 гъэм къыщыкӀэдзауэ Ипшъэ-Къаукъаз къэралым хэтт, 1937 гъэм къыщыкӀэдзауэ Орджоникидзе (Ставропол) къэралым хохьэ (къэралитӀри РСФСУ-м хэта).

  • Къалэ нэхъышъхьэр — Черкесск.
  • И инагъыр — 4 000 км².
  • Джылу — мин 92, 9 (1939 гъэмкӀэ) абы: урысу — 58, 3 %; адыгу — 17, 2 %, абазу — 11, 0 %

Тхыдэ[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Мэлыжьыхьым и 30 махуэм 1928 гъэм Адыгэ лъэпкъ куейм автоном куей траӀуэ. Куейм и шӀыпӀэр тӀууэ зэхэкӀт: япэреуэ джылэхэр здыдэс ИнджыджцӀыкӀу, Инджыджышхуэ, Псыжъ джоуэ я псыхъуэхэм, етӀуану къушъхьахъупӀыу Уэрпрэ Чэфырэрэ я псыхъуэхэмрэ Ӏуашъхьэ яшъхьэщытхэмрэ 1957 гъэм шъычылэм и 9 махуэм Адыгэ автоном куеймрэ Къэрэчей автоном куеймрэ Къэрэчей-Черкес автоном куейуэ зэхагъэхьар Ставропол къэралым хэту.

Джылэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

Куейхэр Джылу дэсыр Урысхэр Адыгэхэр Абазэхэр Нэгъуэйхэр Алыджхэр Ермэлыхэр Адрейхэр
1. Черкесск къ. 28, 645 25, 105 519 417 144 129 280 2, 050
2. Черкесскэ 12, 864 9, 209 183 2, 151 60 - 290 948
3. Икон-Хъалк 18, 356 2, 333 5, 075 859 4, 804 - 13 271
4. Кировскэ 14, 354 13, 880 39 22 24 - 14 375
5. Кхъуэвы 9, 527 2, 543 1, 840 2, 929 1, 104 598 18 495
6. Хьэбэз 14, 062 1, 118 8, 792 3, 857 12 - 3 270
Дэсу хъуар 92, 898 64, 189 16, 454 10, 245 5, 156 827 618 4, 409

Къэгъэлъэгъуар 1939 гъэмкӀэ Совет Зэгуэт псом и джылэ бжыгъэ ирагъэкӀуэкӀамкӀэ къыхэха

ГъэхэмкӀэ и зэфӀэувэныгъэр зэрекӀуэкӀар, шӀыпӀэр гуэчауэ зэрщытам игъусу

Тхылъхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]

  • А. Победоносцев «Черкесия». 1940 гъэ, Мэзкуу.

ТехьэпӀэхэр[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]